İşadamı bakan yardımcısı olursa

Başbakan Tayyip Erdoğan'ın bugün açıklaması beklenen 61. Hükümet, siyasi bakımdan alışılmış yapının ötesinde bir yeniliğe de zemin oluşturacak. Yenilik, bakanlıklarda siyasi işlerden sorumlu olacak "bakan yardımcısı" kadrolarının ihdasıdır.

Bu kadroların yasal dayanağı, 60'ıncı Hükümetin Bakanlar Kurulunca 12 Haziran 2011 milletvekili genel seçiminden 4 gün önce; 8 Haziran tarihli "Mükerrer" Resmi Gazete'de yayımlanan 643 sayılı Kanun Hükmünde Kararname (KHK).

Bu KHK, sadece bakan yardımcılığı kadrolarına değil, 61'inci Hükümetin 20 ile sınırlanan bakanlık yapısına da yasal dayanak oluşturuyor. KHK Madde 5'e göre bugün bakanları açıklanacak bakanlıklar şöyle:

Adalet; Aile ve Sosyal Politikalar; Avrupa Birliği; Bilim, Sanayi ve Teknoloji; Çalışma ve Sosyal Güvenlik; Çevre, Orman ve Şehircilik;  Dışişleri; Ekonomi; Enerji ve Tabii Kaynaklar; Gençlik ve Spor; Gümrük ve Ticaret; Gıda, Tarım ve Hayvancılık; İçişleri; Kalkınma; Kültür ve Turizm; Maliye; Milli Eğitim; Milli Savunma; Sağlık; Ulaştırma.

Bakan yardımcıları

Daha önce de benzer değerlendirmeler; hatta "kulislere başlandığı" iddiaları kamuoyuna yansıdı; ama arkadaşımız Volkan Özsoy'un "daha taze" haberine göre (DÜNYA 5.7.2011) iş dünyasının tanınmış isimleri, bakanlıklarda "bakan yardımcılığı" uygulamasını olumlu buluyorlar. Özellikle de bu yardımcıların "işadamları" arasından seçilmesi istiyorlar.

Görülüyor ki, genel siyaset ile yakından ilgili işadamları, artık Ankara'da siyasi bürokratik makamlara da talipler. O halde, destekledikleri ve kimilerinin "talip olabileceği" bu makam nasıl bir makamdır, hatırlatayım:

"KHK Madde 3: Bakana (Milli Savunma Bakanı dahil) bağlı olarak bakana ve bakanlığa verilen görevlerin yerine getirilmesinde bakana yardımcı olmak üzere bakan yardımcısı atanabilir. Bakan yardımcıları bu görevlerin yerine getirilmesinden bakana karşı sorumludur.

"Bakan yardımcıları hükümetin görev süresiyle sınırlı olarak görev yapar; hükümetin görevi sona erdiğinde, bakan yardımcılarının görevi de sona erer. Bakan yardımcıları gerektiğinde hükümetin görev süresi dolmadan da görevden alınabilir.

"Bakan yardımcılarına en yüksek devlet memuruna mali haklar kapsamında yapılan ödemelerin yüzde yüzellisi oranında aynı usul ve esaslar çerçevesinde aylık ücret ödenir."

Bu düzenlemeye göre "istisnai memur" statüsündeki bakan yardımcılarına 8000 ek göstergeyle hesaplanacak baz ücret, Başbakanlık Müsteşarı'na uygulanan ölçüt tutarında temsil tazminatı ödenecek. Üçlü kararname ile atacak ve görevden alınacaklar.

Riskli post!

Bakan yardımcılığı makamı Türkiye idari ve siyasi sistemi için yeni sayılabilir. Gerçi 1937 yılında "siyasi müsteşarlık" unvanı altında 8 aylık bir deneme yapılmış; ama sonuç fiyasko olmuş. Çünkü, o zamanın bakanları genellikle "yetersiz" kişileri yardımcılıklarına atamışlar; onlar da bir işe yaramamışlar.

74 yıl sonra ne gibi riskler var? O zaman başarısız olmuş deney tekrarlanacak. Bakan yardımcılarına yine "siyasi müsteşar" işlevi yükleniyor. Bakanlıklarda Türk idari sisteminin "kurumlaşmış unsuru" müsteşarlık makam ve işlevi de devam ediyor.

Bu konumlanma, bakan yardımcıları ile bakanlık müsteşarları arasında yaşanması "kaçınılmaz" potansiyel ve fiili çatışmaların "cephe" hattıdır. Çünkü, bakanın "siyasi adamı" ile "müsteşarının" işlev ve görevleri açıkça tanımlanmış değil.

Yardımcı ne gibi siyasi; müsteşar ne gibi idari işlerle uğraşacak; yetki sürtüşmeleri nasıl aşılacak; siyasi yardımcı ikide bir olmadık işlere müdahale etmeye kalkışırsa, o işlerin akıbeti ne olacak? Bu uygulamada böyle yüzlerce soru cevapsızdır.

İş adamları açısından bu sorular çok daha ciddi ve anlamlıdır. Bakanlar siyasi ve idari yönden kendilerine rakip olabilecek veya sorun çıkarabilecek kişiliklerle çalışmak istemezler, bu bir. Bakanlık müsteşarları kendi yetki alanlarına, bir ölçüde haklı olarak, kıskançtırlar; bakan yardımcısı işadamı o alan girerse ciddi sorunlar çıkar, bu iki. Hangi sektörden hangi işadamı bakan yardımcılığına atansa, iş dünyasında, kamuoyunda haksız rekabet, menfaat kollama ve koruma iddiaları peşini bırakmaz, bu da üç. Makama talip olmadan önce, düşünmekte fayda var.