İş stratejisinin evrimi

Yazı dizimizin üçüncüsünde strateji konusunda sohbete devam ediyoruz. İlk yazıda strateji nedir, ne değildir bu­nu ele aldık. İkinci yazıda iş stratejisi ko­nusunda temelleri atan rekabet strateji­si, temel yetenek ve iş tasarımı modelleri­ni hatırladık. Bu yazıda, devam edecek ve çağdaş strateji modellerine göz atacağız.

Çünkü her yeni model ya bunları temel alıyor ya da bunların karşısına farklı dü­şünce olarak çıkıyor. Hangi model ne işe yarıyor, bunu kendi sektörümüzde ve işi­mizde kullanabilir miyiz buna dair bir far­kındalık kazanıyoruz. Strateji modelleri iyi bilinmeden, bilinçli ve bilimsel şekilde strateji geliştirmek zor. Gelin yeni model­lere bakalım.

Mavi okyanus stratejisi

Chan Kim ve Renée Mauborgne ta­rafından geliştirilen Mavi okyanus stra­tejisi, rekabetten kaçınarak yeni bir pa­zar yaratmayı savunan bir yaklaşımdır. Bu strateji, mevcut rekabetin yoğun oldu­ğu “kırmızı okyanus” pazarlardan uzak­laşarak, yeni ve keşfedilmemiş “mavi ok­yanuslar” yaratmayı amaçlar.

Örneğin, 1990’ların sonu, 2000’lerin başında mü­zik endüstrisi, dijital müzik dosyaları­nın yasa dışı paylaşımı ile büyük bir kri­ze girmişti. CD satışları düşüyordu ve mü­zik endüstrisi darbe alıyordu. Apple, iPod ve iTunes ile müzik dinleme deneyimini kökten değiştirdi. Kullanıcılar, tek bir ci­hazda binlerce şarkıyı taşıyabilir ve iTu­nes üzerinden şarkıları yasal olarak satın alabilir hale geldiler. iPod ve iTunes kom­binasyonu, Apple’ın yeni bir pazar yarat­masına ve dijital müzik endüstrisinde li­der olmasına olanak sağladı.

Değer ağı modeli

Ron Adner ve Rahul Kapoor tarafından ortaya konan Değer ağı modeli, bir şirke­tin başarısının sadece kendi stratejisin­den değil, aynı zamanda işbirliği yaptı­ğı tedarikçiler, ortaklar ve müşterilerle olan ilişkilerden de etkilendiğini savunur. Bu model, stratejiyi bir “ekosistem” ola­rak ele alır. Apple, Amazon ve Alibaba gibi firmaların başarısı, yalnızca kendi ürün­leriyle değil, aynı zamanda tedarik zinci­ri, geliştiriciler ve aksesuar üreticileri ile olan güçlü işbirlikleri sayesinde mümkün olmuştur.

Çevik strateji

Çevik strateji, hızla değişen pazar ko­şullarına uyum sağlamayı, sürekli iyileş­tirme ve hızlı geri bildirim döngülerini be­nimsemeyi amaçlayan bir yaklaşım. Gele­neksel uzun vadeli planlamadan ziyade esnek ve adaptif süreçleri vurgular. Örne­ğin Spotify, çevik stratejiyi benimseyerek, müzik endüstrisinde büyük bir dönüşüm yarattı. Şirket, müşteri geri bildirimleri­ni sürekli izleyerek ve hızlı ürün güncelle­meleri yaparak, kullanıcı deneyimini sü­rekli olarak iyileştirdi ve piyasadaki lider­liğini pekiştirdi. Zara’ da çevik stratejiyi iyi uygulayan bir şirkettir.

Yalın strateji

Özellikle startup’lar ve küçük işletme­ler için geliştirilen, sınırlı kaynaklarla maksimum değer yaratmayı hedefleyen bir yönetim yaklaşımıdır. Bu strateji, ya­lın üretim prensiplerinden esinlenmiştir ve temel olarak israfı minimize etmeye, müşteri odaklı değer yaratmaya ve sürekli iyileştirmeye dayanır. Büyük şirket olma­larına rağmen Toyota, Dropbox, Zara ve Intel bu stratejiyi benimsemiştir.

Gelecekte strateji modelleri

Gelecek modeller daha teknoloji odak­lı olacak. Yapay zekâ merkezli olacak. 2030’ların ortasına kadar mevcut strateji modellerinin teknolojiye adapte edilerek kullanılmaya devam edeceğini düşünüyo­rum. Yıkıcı teknolojilere uyum sağlamak veya onları icat eden olmak, ekosistem oluşturmak veya parçası olmak gibi yuka­rıda bahsettiğimiz modeller kullanılmaya devam edecek. Tıpkı ikinci yazıdaki mo­dellerin belirli sektörlerde kullanılmaya devam edileceği gibi.

Son üç yazım biraz teorikti. Ama unut­mayalım ki teori, uygulamayı kolaylaştı­rır. Yazı dizimizin kalan iki yazısında, şir­ketiniz için nasıl strateji geliştirebileceği­nize değineceğim.