İş kazasında maddi ve manevi tazminatlar
Spot: İş kazası hem işçi, hem işveren ve hem de aileleri için maddi ve manevi acılarla doludur. İş kazasına uğrayan işçi yüzde 10’dan fazla çalışma gücü kaybına uğrarsa kendisine, iş kazası sonucu vefat ederse de ailesine sürekli iş göremezlik geliri bağlanır.
İş kazası hem işçi, hem işveren ve hem de aileleri için maddi-manevi acılarla doludur. İş kazalarının yüzde 98’i önlenebilir nitelikte olup, sadece yüzde 2’lik kısmı ne yapılırsa yapılsın iş kazası meydana gelen olaylardan oluşmaktadır.
İş kazasına uğrayan işçi yüzde 10’dan fazla çalışma gücü kaybına uğrarsa kendisine, iş kazası sonucu vefat ederse de ailesine sürekli iş göremezlik geliri bağlanır. Ayrıca 900 gün prim günü ve 5 yıl sigortalılık süresi yeterli ise, eş-çocuklarına dul-yetim aylığı da bağlanıyor.
Ölen işçinin mirasçılarının iş mahkemelerinde açtığı maddi ve manevi tazminat talepli davalarda, işveren aleyhine tazminat ödenmesine karar verilebiliyor. Maddi ve manevi tazminat davasının da ciddi sonuçları doğmaktadır.
İş kazasından doğan maddi ve manevi tazminat davalarında tehlike sorumluluğu görüşü kabul edilmektedir. Sorumluluktan kurtulma olanağı yoktur. Bu anlamda tehlike sorumluluğu mutlak bir sorumluluk olarak nitelendirilebilir. Bununla beraber belirtmek gerekir ki tehlike sorumluluğu bir “sonuç” sorumluluğu da değildir. Gerçekten zarar işletmeye özgü bir tehlikeden doğmamış, yani araya giren bir başka nedenden dolayı meydana gelmişse, işverenin bu zarardan sorumlu tutulmaması gerekir. Başka bir deyişle işyerinin işletilmesi veya bundan doğan tehlikeler ile zarar arasında uygun bir illiyet bağı bulunmuyorsa, işverenin sorumluluğundan söz edilemez.
Maddi tazminatın saptanmasında zarar ve tazminata doğrudan etkili olan işçinin net geliri, bakiye ömrü, iş görebilirlik çağı, iş görmezlik ve karşılık kusur oranları, SGK tarafından bağlanan gelir gibi tüm veriler dikkate alınmaktadır.
İşçinin günlük net geliri tespit edilerek bilinen dönemdeki kazancı mevcut veriler nazara alınarak iskontolama ve artırma işlemi yapılmadan hesaplanacağı, bilinmeyen dönemdeki kazancının ise; yıllık olarak %10 artırılıp %10 iskontoya tabi tutulacağı, 60 yaşına kadar (aktif) dönemde, 60 yaşından sonrada bakiye ömrüne kadar (pasif) dönemde elde edeceği kazançların ortalama yöntemine başvurulmadan her yıl için ayrı ayrı hesaplanacağı Yargıtay'ın oturmuş ve yerleşmiş görüşlerindendir.
TC Yargıtay 21.Hukuk Dairesi'nin E: 2013/21137 K: 2014/3560 sayılı ve 03.03.2014 tarihli kararında “hukuka aykırı bir eylem yüzünden çekilen elem ve üzüntüler, o tarihte duyulan ve duyulması gereken bir haldir. Başka bir anlatımla üzüntü ve acıyı zamana yaymak suretiyle, manevi tazminatın bölünmesi, bir kısmının dava konusu yapılması kalanın saklı tutulması olanağı yoktur. Niteliği itibariyle manevi tazminat bölünemez. Bir defada istenilmesi gerekir. Yargıtay H.G.K'nin 25.9.1996 gün ve 1996/21-397-637 karar ile 13.10.1999 gün ve 1999/21-684-818 sayılı kararı da bu doğrultudadır. Bu noktada manevi tazminatın bölünemezliği ilkesi gereği fazlaya ilişkin hakkın saklı tutulması, ıslah ya da ek dava yolu ile istek miktarının artırılması olanaklı değildir………….
Borçlar Kanunu’nun 56. maddesi hükmüne göre hakimin özel halleri göz önünde tutarak manevi zarar adı ile sigortalı yakınlarına verilmesine karar vereceği bir para tutarı adalete uygun olmalıdır. Hükmedilecek bu para, zarara uğrayanda manevi huzuru doğurmayı gerçekleştirecek tazminata benzer bir fonksiyonu olan özgün bir nitelik taşır. Bir ceza olmadığı gibi, mamelek hukukuna ilişkin zararın karşılanmasını da amaç edinmemiştir. O halde, bu tazminatın sınırı onun amacına göre belirlenmelidir. Takdir edilecek miktar, mevcut halde elde edilmek istenilen tatmin duygusunun etkisine ulaşmak için gerekli olan kadar olmalıdır.” kararı verilmiştir.
İş kazasının işveren açısından en önemli maddi yaptırımı olan maddi ve manevi tazminat davalarında karşılaşılacak davalar ciddi boyutlarda olup, mutlaka iş sağlığı ve güvenliği kurallarının işletilmesi gerekiyor.