İş Kanunu'nda çalıştırma yasakları
4857 sayılı İş Kanunu'nda çalıştırma yasakları yer almaktadır. Bu yasaklarla işçilerin korunması amaçlanmaktadır.
1. Yer ve su altında çalıştırma yasağı
4857 sayılı İş Kanunu'nun 72. maddesine göre, maden ocakları ile kablo döşemesi, kanalizasyon ve tünel inşaatı gibi yeraltında veya sualtında çalışılacak işlerde onsekiz yaşını doldurmamış erkek ve her yaştaki kadınların çalıştırılması yasaklanmıştır.
Bu maddede, 1475 sayılı kanunun 68'inci madde hükmü aynen muhafaza edilmiştir. Buna göre, maden ocakları ile kablo döşemesi, kanalizasyon ve tünel inşaatı gibi yeraltında veya sualtında çalışılacak işlerde onsekiz yaşını doldurmamış erkek ve her yaştaki kadınların çalıştırılmaması konusuna dikkat edilmelidir.
4857 sayılı kanunun 104. maddesine göre, bu kanunun 72. maddesi hükümlerine aykırı olarak, bu maddede belirtilen yerlerde onsekiz yaşını doldurmamış erkek çocukları ve gençleri ve her yaştaki kadınları çalıştıran, işveren veya işveren vekiline 2009 yılında 1.012.-YTL para cezası verilir. (Bu cezalar her yıl VUK 298. maddesince belirlenen yeniden değerleme oranında artmaktadır.)
2. Ara dinlemesine ilişkin düzenlemelere uyulması
4857 sayılı İş Kanunu'nun 68. maddesi, günlük çalışma süresinin ortalama bir zamanında o yerin gelenekleri ve işin gereğine göre ayarlanmak suretiyle işçilere;
a) Dört saat veya daha kısa süreli işlerde onbeş dakika,
b) Dört saatten fazla ve yedi buçuk saate kadar (yedi buçuk saat dahil) süreli işlerde yarım saat,
c) Yedi buçuk saatten fazla süreli işlerde bir saat,
Ara dinlenmesi verileceğini, bu dinlenme sürelerinin en az olup aralıksız verileceğini, ancak bu sürelerin, iklim, mevsim, o yerdeki gelenekler ve işin niteliği göz önünde tutularak sözleşmeler ile aralı olarak kullandırılabileceği, dinlenmelerin bir işyerinde işçilere aynı veya değişik saatlerde kullandırılabileceği, ara dinlenmeleri çalışma süresinden sayılmayacağını hüküm altına almıştır.
"İş Kanunu'na İlişkin Çalışma Süreleri Yönetmeliği" nin 3. maddesinde İş Kanunu'nun 68'inci maddesi uyarınca verilen ara dinlenmelerinin çalışma süresinden sayılmayacağını hükme bağlamıştır. Ara dinlenmeleri, iklim, mevsim, yöredeki gelenekler ve işin niteliği göz önünde tutularak, yirmidört saat içinde kesintisiz oniki saat dinlenme süresi dikkate alınarak düzenlenir. 4857 sayılı İş Kanunu'nun 69'uncu maddesinin son fıkrası hükmü saklıdır. Aynı kanunun 104. maddesine göre, bu kanunun 68. maddesindeki ara dinlenmelerini bu maddeye göre uygulamayan işveren veya işveren vekiline 2009 yılında 1.012.-YTL para cezası verilecektir.
3. Gece süresine ilişkin düzenlemelere uyulması 4857 sayılı İş Kanunu'nun 69. maddesi,
. İş hayatında (Gece) en geç saat 20'de başlayarak en erken sabah saat 06'ya kadar geçen ve her halde en fazla 11 saat süren gün dönemi olduğunu,
. İşçilerin gece çalışmaları 7,5 saati geçemeyeceğini,
. Gece ve gündüz işletilen ve nöbetleşe işçi postaları kullanılan işlerde, bir çalışma haftası gece çalıştırılan işçilerin, ondan sonra gelen ikinci çalışma haftası gündüz çalıştırılmaları suretiyle postalar sıraya konulacağını, gece ve gündüz postalarında iki haftalık nöbetleşme esası da uygulanabileceğini ve postası değiştirilecek işçi kesintisiz en az onbir saat dinlendirilmeden diğer postada çalıştırılamayacağını,
. Gece çalıştırılacak işçilerin sağlık durumlarının gece çalışmasına uygun olduğunun, işe başlamadan önce alınacak sağlık raporu ile belgeleneceğini, gece çalıştırılan işçiler en geç iki yılda bir defa işveren tarafından periyodik sağlık kontrolünden geçirileceklerini, işçilerinin sağlık kontrollerinin masrafları işveren tarafından karşılanacağını,
. Gece çalışması nedeniyle sağlığının bozulduğunu raporla belgeleyen işçiye işverenin, mümkünse gündüz postasında durumuna uygun bir iş vereceğini,
. İşverenlerin gece postalarında çalıştırılacak işçilerin listelerini ve bu işçiler için işe başlamadan önce alınan ve periyodik sağlık raporlarının bir nüshasını ilgili bölge müdürlüğüne vermekle yükümlü olduklarını hüküm altına almıştır.