İran nükleer anlaşması ekonomiyi nasıl etkiler?
İran ile P5+1 ülkeleri (ABD, Rusya, Çin, İngiltere, Fransa ve Almanya) arasında varılan anlaşma gerçekten tarihi sıfatını hak edecek sonuçlar doğurmaya aday. İran’a yönelik ambargoların kaldırılması, ABD ile İran arasındaki çatışma atmosferinin ortadan kalkması ve bunlara paralel olarak İran’da daha ılımlı bir politik rejimin ortaya çıkması, Ortadoğu ve dünyada dengeleri etkileyecek.
Asıl etkisini jeopolitik dengelerde göreceğimiz bu gelişmelerin, ekonomik yansımaları da olacak. Başlıca sonuçları şöyle sıralayabiliriz:
• Yaptırımların kalkması İran’ın petrol ve doğalgaz piyasasına gerçek gücüyle geri dönmesinin yolunu açacak. İran dünya petrol rezervlerinin yüzde 10’una, doğalgaz rezervlerinin yüzde 20’sine sahip. Petrol rezervinde dördüncü, doğalgazda ikinci büyük ülke.
• İran’ın geri dönüşü, petrol fiyatlarını düşüş yönünde etkileyecek. Ancak bu etki esas olarak zamana yayılan yumuşak geçiş şeklinde olacak. Bunun iki nedeni var. Birincisi ambargolar haziran sonuna kadar bitirilecek kesin anlaşmadan önce kalkmayacak. Ambargoların hangi sırayla ve hangi tempoda kalkacağı henüz bilinmiyor. Ambargolar, İran’ın nükleer kapasitesini düşürecek adımlara paralel olarak kalkacak. Bu da aylar alacak bir süreç. İkincisi İran’ın petrol altyapısı yıllar süren ambargo sonucu tahrip olduğundan tekrar tam kapasiteyle ayağa kaldırılması ciddi bir yatırım ve zaman gerektiriyor. İran’ın satamadığı petrolden oluşan hazırda ciddi bir petrol stoku var. Ancak bu miktar en iyimser hesaplarla bile dünyanın günlük tüketiminin yarısından dahi az. Sonuç olarak petrolde sert düşüşler bekleyemeyiz ama düşük fiyat döneminin beklenenden daha uzun süreceğini söyleyebiliriz.
• Ambargoların kalkması ile başta petrol şirketleri olmak üzere Batılı şirketler İran’da yatırım yarışına girişecekler. Alman ve Fransız şirketleri şimdiden ciddi bir ilişki ağı kurma çalışması içindeler. Çin şirketleri de önemli bir rakip olarak sahada olacak.
• İran ekonomisinin toparlanması ile birlikte hızla silahlanmakta olan Suudi Arabistan karşısında silah alımlarını artıracak. Anlaşmadan en karlı çıkan tarafl ardan birisi de Batılı petrol şirketlerinin yanı sıra silah üreticileri olacak.
• Ambargonun kalkması ve muhtemel ekonomik reformlarla büyüme hızlanacak ve İran Asya’nın yeni kaplanı haline gelecek.
• Ekonominin canlanması ve refahın artması ile İran, iştah kabartan bir ihracat pazarı olacak. Avrupa Birliği’nin İran’a ihracatının kısa sürede 5’e katlanacağı hesapları yapılıyor.
• Bu gelişmelere paralel olarak İran, global sıcak para için de çekici hale gelecek ve Tahran Borsası hızla gelişecek. İran için bir atlama taşı rolü üstlenecek olan Dubai de bu gelişmelerden nemalanacak.
• Türkiye’nin yanı başımızdaki bu büyük ekonomi potansiyelden yeterince yararlanma şansı ise, politikadaki yanlışlar yüzünden düşük kalacak. Petrol fiyatlarındaki düşüş ile İran’ın Avrupa’ya doğalgaz satışında geçiş ülkesi olması Türkiye’nin şansı olacak. Ancak iktidarın İran’a karşı hasmane tutumu, Türkiye’nin yatırımlardan ve ihracat pazarından pay kapmasını zorlaştıracak. Ancak İran’da refahın artmasına paralel olarak sınır ticaretinde önemli gelişmeler görebiliriz.