İlleri yoksulluk yaşlandırıyor refah gençleştiriyor
Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) 2015 sonu nüfus verilerinin, yaşlı bağımlılık oranının sosyal güvenlik sistemini tehdit edecek şekilde yükseldiğini gösterdiğini bir önceki yazımızda ele almıştık. 65 ve üzeri yaştaki nüfusun, çalışma çağındaki 15-64 yaş grubu nüfusuna oranı olan yaşlı bağımlılık oranı 2007- 2015 arasında 1.52 puan yükselerek yüzde 10.65’ten yüzde 12.17’ye çıktı. 8 yıldaki 1.52 puanlık artışın 0.83 puan ile yarıdan fazlasının son iki yılda gerçekleşmiş olması, yaşlı bağımlılık oranı artışındaki hızlanmayı gösteriyor.
Bu eğilimin iller bazında nasıl bir seyir izlediğine baktığımızda ilginç sonuçlar ortaya çıkıyor. Öne çıkan tespitleri şöyle sıralayabiliriz:
• Yaşlı bağımlılık oranı en hızlı artan iller Orta Anadolu ve Karadeniz illeri. İlk sırada yaşlı bağımlılık oranı, 2007-15 arasındaki 8 yılda 5.30 puan artarak yüzde 18.1’e çıkan Yozgat yer alıyor. Yozgat’ı 4.83 puanlık artışla Ardahan ile Çorum izliyorlar. Türkiye ortalamasının 1.52 puan olduğu göz önüne alınırsa, bu illerdeki yaşlı bağımlılık oranı artışının ne kadar yüksek olduğu daha net görülüyor.
• Yaşlı bağımlılık oranı artışı en yüksek iller aynı zamanda dışarıya göç veren iller. Bu illerde çalışma çağındaki nüfus, iş bulma umuduyla dışarıya göç ettiği için, yaşlı bağımlılık oranı daha hızlı artıyor.
• Yaşlı bağımlılık oranı en hızlı artan ilk 10 il içerisinde batıdan sadece Balıkesir yer alıyor. Sınırlı düzeyde göç veren bir il olan Balıkesir’deki yaşlı bağımlılık oranı artışı daha çok, sahil bölgeleri ile emekliler için bir çekim merkezi oluşturmasından kaynaklanıyor. İlk 20’ye giren Isparta için de benzer bir durum söz konusu.
• Yaşlı bağımlılık oranı en hızlı artan iller, aynı zamanda ortanca yaş artışı ortalamanın çok üstünde artan iller arasında yer alıyorlar.
• 15 yaş altı çocuk ve genç nüfusun, çalışma çağındaki 15-64 yaş grubu nüfusuna oranı olan genç bağımlılık oranı Türkiye’de hızlı bir düşüş içinde. Genç bağımlılık oranı son 8 yılda 4.32 puanlık bir düşüşle yüzde 35.4’e indi. Genç bağımlılık oranı 2007’ye göre yükselen tek bir il dahi yok.
• Genç bağımlılık oranı en hızlı artan iller, genel kanının tersine doğun hızı daha yüksek olan Doğu ve Güneydoğu illeri değil.
• Genç bağımlılık oranı en az gerileyen iller, Batı ve İç Anadolu ve Akdeniz illerinden oluşuyor. İlk sırada yer alan Tekirdağ’da genç bağımlılık oranı 8 yılda sadece 0.84 puan geriledi. İkinci sıradaki Isparta’nın genç bağımlılık oranı 1.25 puan düştü. Bu illeri Ankara, İzmir, Bursa, Çanakkale, Bilecik, Kocaeli, Hatay ve Manisa izliyor. Genç bağımlılık oranında ortalama 4.32 puan olan 8 yıllık düşüş miktarını dikkate alırsak, bu illerin açık ara iyi durumda olduğu anlaşılıyor.
• Genç bağımlılık oranının en az gerilediği illerin, ekonomik ve soysal refah düzeyi yüksek olan iller olması çok dikkat çekiyor. Bu illerin tamamı oldukça güçlü bir sanayi altyapısına veya tarımsal üretim kapasitesine sahipler. Bu iller üretim potansiyelinin yanı sıra eğitim, kültür ve sağlık olanakları açısından da öne çıkıyorlar.
• Yaşlı bağımlılık oranı artışında en kötü durumda olan iller ile genç bağımlılık oranında en iyi durumda bulunan illeri birlikte değerlendirdiğimizde yoksulluk ve göçün illeri yaşlandırdığı, refahın gençleştirdiği görülüyor.
• Bu veriler, nüfus artışındaki düşüşün çaresinin de ekonomik ve sosyal refah artışı olduğunu gösteriyor.
