İlk kuşak kurumsallaşmanın önünü açamadı
Türkiye kısa sürede büyük değişim gösterdi. En büyük değişim girişimcilerde oldu. Çok uzun yıllar önce değil, 2000'lere kadar 3 aile şirketinin bu şirketlerin hakim ortağı 3 girişimcinin adı öne çıkardı.
Sanayinin 3 büyükleri diye bilinen Nejat Eczacıbaşı 20 yıl önce, Vehbi Koç 17 yıl önce, Sakıp Sabancı 9 yıl önce öldü.
Bu 3 büyüklerin yanında Türk ekonomisine ,Türk sanayine katkıları büyük olan 2000'li yıllar öncesi dönemin girişimcileri genelde bugün Türk ekonomisini ayakta tutan ekonomik büyüklükteki, dış rekabete açık yatırımları yapan Anadolu kökenli girişimcilerdir.
Jak Kamhi, Asım Kocabıyık, Vitali Hakko, Ahmet Sapmaz, Raşit Özsaruhan, Selçuk Yaşar, Melih Özakat, İbrahim Bodur, Osman Boyner, Muzaffer Gazioğlu, Şarık Tara, Feyyaz Berker, Orhan Aker, Refik Bezmen, Tevfik Ercan, Halit Narin, Sıtkı Koçman, Kamil Oba, Sabri Ülker 3 büyükler döneminde öne çıkan girişimcilerdir.
Bu girişimciler, Devlet Planlama Teşkilatı'nın estirdiği kalkınma, gelişme ve yatırım rüzgarında, Türkiye Sınai Kalkınma Bankası'nın ucuz ve uzun vadeli döviz kredisi ve proje desteği ile ekonomik büyüklükte yatırımlar yaptılar. (Kaynak TSKB'nin Öyküsü, Erol Üyepazarcı, 1995)
Arçelik, Eczacıbaşı İlaç, Seramik ve İpek Kağıt, Bossa, Profilo, Akçimento, Borusan, Otosan, BMC, Beko, Çanakkale Seramik, DYO Boya, Ege Yıldız, Kartonsan, Polisan, Habaş, Siemens Kablo, Aygaz, Altınyıldız, Vakko, Aksu, Sasa, Makine Takım, Nuh Makarna ve Çimento, Tat, Alarko, Fruko Tamek gibi tesisler 1970'lerdeki bu rüzgar ve teşviklerle kuruldu.
Ne var ki bu birinci kuşak girişimcilerin oluşturdukları kuruluşlar kurumsallaşmada başarılı olamadı. Bunların kurumsallaşamaması, daha sonraki kuşakların işletmelerinin de aile işletmesi olarak kalmasına yol açtı.
İSO 500'de yer alan şirketlere, Borsa İstanbul'da hisse senetleri işlem gören şirketlere bakıldığında görülür ki, Türk ekonomisinde kurumsallaşmış sermaye gurubu henüz yok.
Şirketlerin profesyonel sayısının artması kurumsallaşma değildir. Kurumsallaşma, şirketin hakim ortağının yönetimi profesyonel kadrolara devretmesidir. Şirketlerde göstermelik CEO'lar dönemi başladı. Eğer bir CEO'u, hakim ortak atıyor,istediği saatde işten atabiliyor,her kararda hakim ortak söz sahibi ise kurumsallaşmadan zöz edilemez. Aile şirketi modeli devam ediyor demektir.