İklim değişikliğinde finansman aracı: Sosyal İklim Fonu
İklim değişikliği politikalarının ülke ekonomileri üzerindeki etkisinin azaltılmasına yönelik çalışmalar, politikaların etkin biçimde hayata geçirilmesi bakımından en az sorunun kendisi kadar önemli.
Gerek On Birinci Kalkınma Planı (2019-2023)* ve Yeşil Mutabakat Eylem Planı 2021**, gerekse çeşitli sivil toplum çalışmaları*** ve literatür konuyu Türkiye açısından gündemde tutuyor ve tartışıyor. İklim krizinde yeşil dönüşümün finansmanının geliştirilmesi amacıyla Yeşil Mutabakat Eylem Planı 2021’de bir dizi hedef belirlenmiştir. Diğer hedeflerin yanında, Türkiye’de yeşil finansmanın gelişimini sağlayacak ekosistemin güçlendirilmesine yönelik politik insiyatif önemlidir.
Küresel düzeyde de hedeflerin gerçekleşmesi bakımından finansman oldukça üzerinde durulan bir konu. Bu noktada, küresel iklim finansmanı mimarisi, çok yönlü bir yapı olarak öne çıkmaktadır. Mimarinin boyutları ve kategorizasyonu ise kapsamı açısından değişkenlik göstermektedir. Finansmana yönelik ikili fonlar ve girişimler ayrıca çok uluslu fonlar ve girişimler söz konusudur****.
AB çalışmaları
Avrupa Parlamentosu, 18 Nisan 2023 tarihinde, iklim geçiş sürecinin adil ve sosyal açıdan kapsayıcı olmasını sağlamak için AB Sosyal İklim Fonu’nu onayladı. Bu gelişme ile Avrupa Komisyonu, AB emisyon ticareti sisteminin Fit for 55 yasama paketi kapsamındaki revizyonunun bir parçası olarak, emisyon ticaretinin inşaat ve karayolu taşımacılığı sektörlerini kapsayacak şekilde genişletilmesini kabul etmiştir. Bu sektörlerden kaynaklanan emisyonlar, mevcut AB Emisyon Ticaret Sistemi kapsamında değil, yeni, ayrı bir emisyon ticaret sistemi tarafından karşılanacaktır.
Fonun amaçları nelerdir?
Sorunla mücadelede eksik kalan ve iklim değişikliğinin getirdiği etkilere karşı daha korunmasız olan meskenlere maliyetten kaynaklı sosyal etkileri azaltmak amacıyla gelir desteğini finanse etmek; Karayolu taşımacılığı ve inşaat sektörlerinde emisyonları azaltan ve sonuç olarak korunmasız meskenler, mikro işletmeler ve ulaşım kullanıcıları için maliyetleri azaltan önlemleri ve yatırımları desteklemek olarak belirlenmiştir*****.
Türkiye bakımından sonuçlar
Çeşitli metinlerde iklim krizinden en çok etkilenecek ülkeler arasında görülen Türkiye açısından, bu krizle mücadelede finansman ihtiyacı tartışmasızdır. Bu kapsamda, yeni yeşil düzene adil geçiş sürecinde teşvik politikasının gözden geçirilmesi, çeşitlendirilmesi, akademide yapılan eleştirilerin dikkate alınması gerekir.
Nitekim mevcut düzenlemeler sorunla mücadelede yetersiz bir görünüm taşımaktadır. Özellikle korunmasız meskenler için hane halkının gelir düzeyiyle orantılı yeni bir mali katkı düzeni öngörülmelidir. Bu aşamada, özellikle düşük gelir düzeyine sahip korunmasız meskenler açısından bir iklim fonunun kurulması da faydalı olacaktır. Hiç şüphesiz, fonun amacı ve kapsamı açısından çeşitlilik de öngörülebilir.
*RG:23.07.2019, S: 30840
** https://ticaret.gov.tr
*** Örn.bkz. https://tusiad.org/tr/cevre-iklim-degisikligi-cg
**** TÜSİAD / Ekonomik Göstergeler Merceğinden Yeni İklim Rejimi, s.50.
******https://climate.ec.europa.eu/ eu-action/european-green-deal/delivering-european-green-deal/social-climate-fund_en#objectives