İkinci çeyrek büyüme rakamları bize ne anlatıyor?

İkinci çeyrek büyüme oranı yüzde 2,5 ola­rak açıklandı. Öngörüler % 3 civarı büyü­me şeklindeydi. Büyüme geçen yılın aynı çeyreğinde yüzde 3,9 idi. 2024'ün ilk çeyre­ği için ise yüzde 5,3 olarak revize edildi.

İkinci çeyrekte bir önceki yıla göre zincir­lenmiş hacim endeksi olarak; sanayi dışın­daki sektörler muhtelif oranlarda büyüme gösterirken, sanayi sektörü yılın ikinci çey­reğinde yüzde 1,8 daralma kaydetti.

Bu tablo bize ne anlatıyor?

Politika istenen daralmayı, beklenen öl­çüde sağlamış gözüküyor. Büyüme hızı ya­vaşladı.

Sanayi sektörü durgunluğa ilk giren sek­tör oldu. Hem yurt dışı hem yurt içi talep bunda etkili. Kök sebepler, dış konjonktür (talep) ve kurun mevcut seviyesinin reka­betçiliğe etkisi. Bu durgunluk iki çeyrek da­ha devam edebilir düşüncesindeyim. Sana­yi sektörü ekonomimizin yaklaşık %23’ü. Büyümede azalmayı etkileme gücü buradan kaynaklanıyor.

Bu ne kadar sağlıklı bir büyüme tartışmak lazım. Bu değerlendirmeye katkı sağlamak adına açıklanan iki diğer veri ile birlikte yo­rumlamaya çalışalım. Bloomberg HT Tü­ketici Beklenti Endeksi bir önceki aya göre yüzde 4 azalarak 66,26 değerini aldı. Blo­omberg HT tüketici güven endeksi ise ağus­tos ayında bir önceki aya göre yüzde 0,48 oranında düşerek 63,92 oldu. Bloomberg HT Tüketim Eğilim Endeksi ise yüzde 11,24 oranında artarak 60,34 değerini aldı. Tüke­ticinin mevcut durum algısında ve gelecek 12 aya ilişkin beklentilerde kötüleşme izle­nirken, tüketim eğiliminde artış gözleniyor.

Sanayi hariç sektörlerde büyüme devam etmiş. Ekonomi tüm olumsuzluklara rağ­men esnek ve dayanıklı. Geçmiş yılların ci­ro ve kârları, sektörleri kırılganlığa karşı dayanıklı kılmış şeklinde bir yorum yapıla­bilir. Buradan tüketim verileri kaynaklı şu soru aklımıza geliyor; para politikası/ faiz odaklı sıkılaştırma, mali disiplin ile destek­lenmiyor olabilir mi? Sene sonunda tabloyu daha net yorumlayacağız.

Sanayi tarafına dair önemli diğer göster­ge ise, İstanbul Sanayi Odası (İSO) için S&P Global tarafından derlenen imalat PMI ve­risi oldu. PMI, Temmuz'da kaydedilen 47.2 seviyesinden 47.8'e yükselse de üst üste dördüncü ayda da 50 seviyesinin altında kaldı. Üretimde Kasım 2022’den beri en be­lirgin daralma yaşandı. Yeni siparişler alt endeksi Ağustos'ta 44.3'ten 46.7'ye yüksel­se de daralma on dördüncü ayına girdi. Satış fiyatları enflasyonu son dört ayın en yüksek seviyesine çıktı.

Bu veriler sanayi tarafında neler olduğu­nu ve trendi iyi açıklıyor diye düşünüyo­rum.

Büyümede dengelenmeden bahsedilmiş. Bu iç talebi dış talep ile dengeleme isteği anlamına geliyor. Ancak kurun mevcut se­viyesi rekabetçi değil. Bu dengelenme na­sıl olacak? Orta yüksek ve yüksek teknolo­ji ihracatı mı hız kazanacak? Katma değer­li ihracat konusunda beklentiler mi var? Bu konuda yapısal iyileşme mi var? 2020’den 2023’e kadar orta yüksek ve yüksek tekno­lojili ürün ihracatında yükselen bir trend söz konusu. 2023’ü 97 milyar 221 milyon dolar orta yüksek ve yüksek teknolojili ürün ihracatı ile kapadık. Bu artış trendi 2024’te de devam ederse, dengelenmeyi destekleye­cek olabilir.

Firmalar neye dikkat etmeli?

Bu rakamlar nasıl okunmalı? Büyümede azalma devam edecek. Kuvvetle muhtemel üçüncü çeyrek büyümesi ya sıfır olacak ya da sıfırın biraz üzerinde. Sanayi sektörü ne yapıp edip ihracatta gelişme sağlamalı. Bu­nun düşük veya orta teknolojili ürün üreten ve ihraç eden firmalar için ne denli zor ol­duğunun farkındayız, ancak üçüncü ve dör­düncü çeyrekte ayakta kalmanın en önemli yolu bu.

İkinci önerimiz ise nakit yönetimine dik­kat etmeleri. Bu trend devam ederse, cirolar düşecek, maliyetler artmaya devam edecek. Borç alacak vadeleri arasında negatif ma­kas açılacak. Finansa erişim ve maliyetle­rin yüksekliğine dair negatif durum devam edecek. Kısaca yurt içi talep düşeceğinden, yurt dışına dönük etkin hamleler gerekiyor. Girdi ve tedarik zinciri maliyetlerini denge­lemek için bu şart.