İhracatta en büyük kayıp Anadolu’da

Dış ticarette zor bir döne­meçten geçilirken, ihracat­ta yaşanan genel kan kaybı­nın Anadolu illerinde daha fazla ol­duğu belirlendi.

İhracatı Anadolu’ya yayma, “81 il­de ihracat seferberliği” gibi çalışma­lara rağmen, dış ticaretteki olumsuz koşullara daha az dirençli ve toplam­da yaklaşık olarak ancak İstanbul ka­dar ihracat yapabilen diğer 80 il da­ha fazla etkilendi. Bunların da içinde “en ihracatçı ilk 10” dışında kalan 71 ilde kan kaybı daha fazla.

Türkiye İhracatçılar Meclisi’nin (TİM) açıkladığı ihracat verileri­ne göre Türkiye’nin bu yılın ilk dört ayındaki toplam ihracatı geçen yılın eş dönemine göre yüzde 3’lük bir aza­lışla 80,9 milyar dolar olurken, İhra­catçı Birlikleri kaydından muaf ih­racat ile antrepo ve serbest bölgeler­den yapılan tutar düşüldükten sonra toplam ihracatın 71,2 milyar dolarını illerden yapılan oluşturdu. Bunun da 31,8 milyar 8 dolarla yüzde 44,7’si­ni tek başına İstanbul yaptı. 71 ilin toplam ihracatı geçen yıla göre yüz­de 6,7, İstanbul’un ihracatı ise yüzde 4,7 azaldı. İhracatın zaten yarıya ya­kınını yapan İstanbul’un toplamdaki payı daha da arttı. Geçen yıl aynı dö­nemde İstanbul’un payı yüzde 43,9 düzeyindeydi.

En ihracatçı ilk 10 il

İstanbul’un en yakın takipçisi Ko­caeli ile arasındaki büyük makas da dikkati çekiyor. Kocaeli dört ayda, geçen yıla göre yüzde 9,8 azalışla yak­laşık 6 milyar dolar ihracat gerçek­leştirirken, İstanbul ile arasındaki fark yaklaşık 5 kat olarak gerçekleş­ti. Kocaeli’nin, dört aylık dönemlere göre toplamdaki payı yüzde 8,7’den yüzde 8,4’e geriledi.

Dört aylık ihracat performansında Bursa, 5,2 milyar dolarla üçüncü sı­rada yer aldı. Geçen yılın eş dönemi­ne göre yüzde 0,4’lük bir ihracat ar­tışı kaydeden Bursa’nın toplamdaki payı yüzde 6,8’den yüzde 7,3’e yüksel­di. Dört ayda 4,7 milyar dolar ihracat yapan İzmir’in ihracatı geçen yıla gö­re yüzde 2,3 azalırken, ilin toplam ih­racattaki payı da yüzde 6,3’ten yüzde 6,6’ya yükseldi. İhracatını geçen yıla göre yüzde 2,9 artıran Ankara ise 3,7 milyar dolarla beşinci sırada yer aldı. Ankara’nın toplamdaki payı yüzde 4,7’den yüzde 5,2’ye çıktı.

Dört aylık ihracat tutarında bu il­leri, 3 milyar dolarla Gaziantep, 1,8 milyar Sakarya, 1,7 milyar dolarla Manisa, 1,4 milyar dolarla Denizli ve yaklaşık 1 milyar dolar­la Konya izledi. Bu iller içinde De­nizli’nin ihracatında geçen yıla gö­re yüzde 18,9’luk düşüş dikkati çekti. Depremzede Gaziantep’in ihracatın­da da yüzde 15,8 düşüş yaşandı. Ay­rıca Sakarya’nın ihracatı yüzde 5,1, Konya’nın ihracatı yüzde 4,7, Mani­sa’nın ihracatı da yüzde 0,3 geriledi.

Ekstra deprem etkisi

İhracatın yarıya yakınını gerçek­leştiren İstanbul’la birlikte en çok ih­racat yapan ilk on ilin dört aylık top­lam ihracatı geçen yılın aynı dönemi­ne göre yüzde 5,1 düşüşle 60,3 milyar dolar olurken, aralarında depremze­de Kahramanmaraş, Hatay, Adana, Adıyaman, Elâzığ, Malatya, Osmani­ye, Kilis, Şanlıurfa’nın da bulunduğu diğer diğer 71 ilin toplam ihracatı yüz­de 14,4 azalarak 10,9 milyar dolara ge­riledi. 10 ilin geçen yıl yüzde 83,3 olan toplamdaki payı bu yıl yüzde 84,7’ye yükseldi. Başka deyişle diğer illerin payı yüzde 16,7’den yüzde 15,3’e indi.

Son on yıldaki seyir

Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) konsolide dış ticaret verile­rini içeren istatistikleri baz alındı­ğında ise tanım farkları dolayısıyla İstanbul’un toplam ihracattaki pa­yı az farkla daha yüksek çıkıyor. Son on yıla ait TÜİK dış ticaret verilerine bakıldığında İstanbul’un, toplam ül­ke ihracatındaki yüksek payının faz­la değişmediği, başka deyişle diğer illerin yeterli ihracat artışı kaydede­rek aradaki makası yeterince daral­tamadığı dikkati çekiyor.

TÜİK’e göre 2013-2017 döne­minde İstanbul’un toplamda yüzde 50’nin üzerinde seyreden payının 2018’de az farkla bu düzeyin altına indiği, 2021’de yüzde 48,3’e kadar ge­riledikten sonra, 2022’de yeniden yükselişe geçtiği, bu yıl ilk çeyrek iti­bariyle de yüzde 50’yi yeniden aştığı görülüyor. TÜİK’in nisan ayı dış tica­ret verileri henüz açıklanmadı.

İhracatı Anadolu’ya yayma çabaları

Ticaret Bakanlığı tarafından, Türkiye'nin ticaret altyapısının geliştirilmesi, ticaret ve ihracat kültürünün tabana yayılması amacıyla 2020 yılında “81 İlde İhracata İlk Adım Programı” başlatıldı. Uygulamada Samsun pilot il seçilirken, ülkeye yeni girişimci ve ihracatçılar kazandırmak amacıyla 7/24 ücretsiz eğitim verecek bir de “Sanal Ticaret Akademisi” oluşturuldu.

Öte yandan, İstanbul Ticaret Odası (İTO) tarafından, KOBİ’lerin ihracatçı olmaları ve yeni pazarlara açılmalarına katkıda bulunmak amacıyla 2005 yılından beri yürütülen ve bugüne kadar 310 firmanın yararlanarak toplamda yaklaşık 41 milyon dolar ihracat gerçekleştirdiği “İhracata İlk Adım Programı”nın 15’inci etabı, yenilenen yapısıyla başladı. 25 Nisan-12 Mayıs arasında gerçekleşecek söz konusu etap kapsamında, programa katılacak firmalara uzman danışmanlar tarafından 48 saatlik yerinde danışmanlık hizmeti verilecek.