İhracat performansımız

Prof. Dr. İbrahim ÜNALMIŞ
Prof. Dr. İbrahim ÜNALMIŞ EKONOMİ NOTLARI ibrahim.unalmis@dunya.com

2024 yılı ihracat ra­kamları büyük öl­çüde netleşti. Bilindi­ği üzere reel kurda de­ğerlenme ve ihracata olumsuz etkisi üzerin­de tartışmalar sürüyor. Bu haftaki yazımızda sektörlerin 2024 yılı ihracat performansına bakarak durumu daha iyi anlamaya çalışacağız. Bunun için önce sektörlerin 2024 yı­lı Ocak-Kasım dönemin ihracat verilerini 2023 yılı ile karşılaş­tırdık.

Öncelikle, on bir aylık ihra­catımız 232.6 milyar dolardan 238.4 milyar dolara yükseldi. Bu artış yıllık %2.5’lik bir artışa işa­ret ediyor. Pandemi dönemini dışarıda bırakırsak, 2014-2019 döneminin ortalama yıllık artı­şı %2.1. Dolayısıyla, 2024 yılın­da toplam ihracat açısından kö­tü bir performans gösterdiğimi­zi söyleyemeyiz.

İhracat performansında sektörel ayrışma var

Sektörel verilere baktığımızda ise durumun her sektör için ay­nı olmadığını görüyoruz. Sektör­lerin durumunu ihracat içindeki paylarını da dikkate alarak Gra­fik 1’de gösteriyoruz. Yatay ek­sende 2023-2024 Ocak-Kasım dönemine göre ihracat artışı, di­key eksende ihracat payları yer alıyor. Buna göre ihracatta %13.1 paya sahip olan motorlu kara ta­şıtları sektörü yıllık %5.8’lik ar­tış sağlamış. İhracatımızda ikin­ci en yüksek pay %8.5 ile gıda sektörü ve ihracatı yıllık %7.8 artmış. Üçüncü sırada yine %8.5 payile ana metal sanayi var ve artış oranı %0.4. Makine teçhi­zat ihracatı %7 paya sahip ve ih­racatını %1.4 artırmış. Tekstil ürünlerinde artış %0.6 ve ihra­cat içindeki payı %5.

2024 yılının ilk on bir ayın­da ihracatı en fazla azalan sek­tör %5.6 ile deri ürünleri ve payı %0.7. İhracatı en çok azalan bir diğer sektör bilgisayar, elektro­nik ve optik ürünler. Bu sektörün ihracat içindeki payı %1.3 ve ih­racatı %5.4 azalmış. Üçüncü sıra­da giyim eşyaları imalatı var. Top­lam ihracat içindeki payı %6.9 ve ihracatı %3.4 azalmış. İhracat­ta kan kaybeden bir diğer sektör mobilya sektörü. İhracattaki payı %1.6 ve ihracat azalışı %1.4.

2025 yılında nasıl bir ihracat stratejisi izlenmeli?

İhracattaki azalışa sektörel ayrımda baktığımızda iş gücü yoğun sektörlerde azalışın daha belirgin olduğu gözleniyor. Di­ğer taraftan, görece yüksek kat­ma değere sahip sektörlerde ih­racatta azalıştan ziyade artış gözlemliyoruz.

Küresel ekonomik büyüme tahminlerine baktığımızda 2025 yılının 2024’ten çok farklı ol­mayacağı düşünülebilir. Fakat gerçekleşmelerin tahminlerden farklı olabileceğini düşünüyo­ruz. Burada temel risklerden bir tanesi Trump politikaları. Baş­kan Trump’ın ithalat vergisi uy­gulamalarını uluslararası alan­da bir pazarlık kozu olarak kul­lanma niyeti giderek netleşiyor. Fakat bir noktada bu sözlerin kademeli olarak da olsa gerçek­leşeceğini düşünüyoruz. Bir baş­ka deyişle, ABD bazı ülkelerden yaptığı ithalata daha yüksek ver­giler uygulamaya başlayacaktır. Çin başta olmak üzere, Meksika ve Kanada gibi ülkelerin bu sü­reçten doğrudan etkileneceğini tahmin ediyoruz.

Türkiye gibi ülkeler bu durumda ne yapmalı?

Kalkınma politikaları ve dış ti­caret alanlarında uzman olan ve bir dönem TCMB’ye danışman­lık yapmış olan Prof. Dr. Dani Rodrik 8 Ocak 2025’te bu konu­da önemli bir makale kaleme al­dı. Makaleyi özetlemek gerekir­se, ABD’nin uygulayacağı daha yüksek gümrük vergisi oranları ABD şirketleri üzerinde asimet­rik etkiye sahip olacak. İthala­ta dayalı üretim yapan şirketler olumsuz etkilenirken yerli üre­tim yapanlar olumlu yönde etki­lenebilecek. ABD’li tüketiciler de yüksek vergilerin maliyetini ödeyenler durumunda olacakla­rı için bu politikalardan zararlı çıkanlar arasında olacaklar. Peki ABD’ye ihracat yapan ülkeler ne yapmalı? Onlar da ABD’den itha­lata daha yüksek vergi uygulama­lılar mı? Dani Rodrik bu ülkelere ABD’nin yaptığı hatanın aynısını yapmamalarını tavsiye ediyor.

Son olarak, Türkiye’nin görece daha hızlı büyüyen ülkelere ihra­cat konusunda daha aktif politika yaratması gerektiğini düşünüyo­ruz. Hindistan ve Orta Afrika ül­keleri bunlar arasında yer almalı.

Makale için: https://www.pro­ject-syndicate.org/commen­tary/trump-has-wrong-con­cept-of-tariffs-by-dani-rod­rik-2025-01

 

Yazara Ait Diğer Yazılar Tüm Yazılar