İhracat bedellerinin yurda getirilme zorunluluğu yeniden getirildi

Bilindiği üzere, Türk parasının kıymetini korumak amacıyla, kambiyo işlemlerine ait düzenleyici, sınırlayıcı esaslar “Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karar” ile tayin ve tespit edilmiştir. Bu karara ve bu kararın uygulanması amacıyla Hazine Müsteşarlığı'nın bağlı olduğu Bakanlık'ça yayımlanacak tebliğlere muhalefet 1567 sayılı “Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında Kanun”la ek ve tadillerine muhalefet sayılmaktadır. Kambiyo düzenlemeleri olarak adlandırılabilecek mevzuat da yukarıda belirtilen kanun, kararname ve bunlara istinaden düzenlenen tebliğ ve Merkez Bankası genelgelerinden oluşmaktadır.

32 sayılı Karar'ın 2008 yılında değiştirilmeden önce uygulanmakta olan “Dış Ticaret” bölümü altındaki 8’inci maddesi hükmü uyarınca; ticari amaçlarla ihraç edilen malların bedelinin, 32 sayılı Karar'da öngörülen özel haller ile Hazine Müsteşarlığı'nın bağlı olduğu Bakanlık'ça uygun görülen mücbir sebeplerden kaynaklanan gecikmeler haricinde, fiili ihraç tarihinden itibaren en çok 180 gün içinde ihracatçılar tarafından yurda getirilerek bankalara veya özel finans kurumlarına, ihracat bedeli Türk parası ise tevsik edilmesi, döviz ise satılması zorunluluğu vardı. Keza, anılan ihracat dövizlerinin en az %70’inin fiili ihraç tarihinden itibaren 90 gün içinde getirilerek bankalara veya özel finans kurumlarına satılması halinde bakiye %30’una tekabül eden kısmı üzerinde ihracatçı serbestçe tasarruf edebilmekteydi. Ancak, 08.02.2008 tarih ve 26781 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan ve 32 Sayılı Kararda Değişiklikler yapan 2008/13186 sayılı Karar'la yukarıda belirtilen uygulamada değişiklik yapılmış ve ihraç bedellerinin yurda getirilme zorunluluğu kaldırılmıştı.

Anılan değişiklikte; ihtiyaç duyulması halinde bakanlıkça, ihracat bedellerinin yurda getirilmesine ilişkin düzenleme yapılabileceği belirtilmekteydi. Hazine ve Maliye Bakanlığı bu yetkiye dayanarak, ”ihracat bedellerinin yurda getirilmesi” konusunda düzenleme yapmış ve buna ilişkin 2018-32/48 sayılı Tebliğ 4 Eylül 218 tarihli Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.

Anılan tebliğe göre;

- Türkiye’de yerleşik kişiler tarafından gerçekleştirilen ihracat işlemlerine ilişkin bedeller, ithalatçının ödemesini müteakip doğrudan ve gecikmeksizin ihracata aracılık eden bankaya transfer edilecek veya getirilecektir. Bedellerin yurda getirilme süresi fiili ihraç tarihinden itibaren 180 günü geçemeyecektir. Keza, söz konusu bedellerin en az %80’inin bir bankaya satılması zorunludur.

- İhracat işlemlerine ilişkin bedeller akreditifli, vesaik mukabili, mal mukabili, kabul kredili akreditifli, kabul kredili vesaik mukabili, kabul kredili mal mukabili ve peşin şekillerinden birine göre yurda getirilebilir.

- İhracat bedellerinin beyan edilen Türk parası veya döviz üzerinden yurda getirilmesi esas olup, Türk parası üzerinden yapılan ihracat karşılığında döviz getirilmesi mümkündür.

- İhracat bedelinin yolcu beraberinde efektif olarak yurda getirilmesi halinde gümrük idarelerine beyan edilmesi zorunludur.

Anılan tebliğ 4 Eylül 2018 tarihi itibariyle yürürlüğe girmiş olup, tebliğ hükümleri yürürlük tarihinden itibaren 6 ay süresince geçerlidir.

Türkiye’de yerleşik kişilerce bu tebliğin yürürlükte bulunduğu süre içinde fiili ihracı gerçekleştirilen ihracat işlemlerine ilişkin bedel getirme süresinin bu tebliğin yürürlükten kalktığı tarihten sonra sona ermesi halinde bu tebliğ hükümleri uygulanmaya devam edilecektir. (Anılan tebliğde, bu tebliğin yürürlük tarihinden önce fiili ihracı yapılmış olan ihracatların bedelinin getirme zorunluluğu konusunda açıklama yapılmamış olmakla birlikte, kanımızca, anılan ihracatlara bu Tebliğle getirilen düzenlemeler uygulanamaz. Dolayısıyla, anılan ihracatların bedellerinin Türkiye’ye getirilmesi zorunluluğu yoktur ve bu bedellere serbestçe tasarruf edilebilir. Ancak, kambiyo mevzuatı açısından ihracat bedellerine serbestçe tasarruf edilebilmesi bu alacakların tahsil edilmeyeceği anlamına gelmemektedir. Başka bir deyişle, ihracat alacakları tahsil edildiğinde, bu tutarlar yurda getirilmese bile, yasal defterlerde tahsilata ilişkin kayıtlar yapılmalı ve bu tutarlara gerçekte ne şekilde tasarruf ediliyorsa ona göre yasal kayıtlara alınmalıdır.)

Özelliği olan ihracat

- Yurt dışına müteahhit firmalarca yapılacak ihracatın bedelinin 365 gün içinde,

- Konsinye yoluyla yapılacak ihracatta bedellerin kesin satışı müteakip; uluslararası fuar, sergi ve haftalara bedelli olarak satılmak üzere gönderilen malların bedellerinin ise gönderildikleri fuar, sergi veya haftanın bitimini müteakip 180 gün içinde,

- İlgili mevzuat hükümlerine göre yurt dışına geçici ihracı yapılan malların verilen süre veya ek süre içinde yurda getirilmemesi veya bu süreler içerisinde satılması halinde satış bedelinin süre bitiminden veya kesin satış tarihinden itibaren 90 gün içinde,

- Yürürlükteki ihracat rejimi ve finansal kiralama (leasing) mevzuatı çerçevesinde kredili veya kiralama yoluyla yapılan ihracatta, ihracat bedelinin kredili satış veya kiralama sözleşmesinde belirlenen vade tarihlerini izleyen 90 gün içinde,
yurda getirilerek bankalara satılması zorunludur.

Peşin döviz

- Peşin döviz karşılığında ihracatın 24 ay içinde gerçekleştirilmesi zorunludur. Dâhilde İşleme İzin Belgesi ve Vergi, Resim ve Harç İstisna Belgesi kapsamında ihracat, ihracat sayılan satış ve teslimler ile döviz kazandırıcı hizmet ve faaliyetlerle ilgili olarak sağlanan peşin dövizlerin kullanım süresi belge süresi (ek süreler dahil) kadardır.

- Tamamı tek seferde iade edilmeyen veya süresi içinde ihracatı gerçekleştirilemeyen peşin dövizler prefinansman hükümlerine tabi olur. Prefinansman hükümlerine tabi hale gelen peşin dövizlerin, ihracat taahhüt sürelerinin ilgili mevzuat hükümleri çerçevesinde uzatılması halinde, alıcının muvafakat etmesi kaydıyla kullanım süreleri de verilen ek süre kadar uzatılmış sayılır.

İhracat işlemlerinde sorumluluk

İhraç edilen malların bedelinin süresinde yurda getirilerek, bankalara satılmasından ve ihracat hesabının süresinde kapatılmasından ihracatçılar sorumludur. İhracata aracılık eden bankalar ise ihracat bedellerinin yurda getirilmesini ve satışının yapılmasını izlemekle yükümlüdür.

İhracat bedelinden indirimler

1) İhracatla ilgili navlun, sigorta primi, komisyon, ardiye, depolama, antrepo, gümrük resmi, harç ve faktoring masrafları ile uluslararası para piyasalarında geçerli faiz oranlarını geçmemek üzere iskonto giderleri gibi masraflar için yapılacak indirimler ile konsinyasyon yoluyla ihraç edilen mallarla ilgili nakil, muhafaza, bakım ve fümügasyon, rafa (maniplasyon), satış ve benzeri masrafların ihracat bedelinden mahsubu veya görünmeyen işlemlere ilişkin hükümler çerçevesinde döviz transferi talepleri bankalarca incelenip sonuçlandırılır.

2) Ticari teamüllerin gereği olarak satış akdinde veya akreditiflerde ayrıca varış yerinde tartı ve analiz yapılması şartı bulunuyorsa, tartı ve analiz sonucunda tespit edilen vezin noksanlığı veya kalite farkı ile ekspertiz ve tahkim ücretleri ve rafa (maniplasyon) masraflarının (hariçteki gözetme şirketleri ücretleri dahil) mal bedelinden mahsubu veya görünmeyen işlemlere ilişkin hükümler çerçevesinde döviz transferi talepleri bankalarca incelenip sonuçlandırılır.

3) Bedel getirme süreleri içinde yurda getirilen ihracat bedelleri; ihracatçının ithalat bedelleri, sermaye hareketlerine ilişkin ödemeleri, görünmeyen işlemlere ilişkin giderleri ve transit ticaretinin alış bedeli ile söz konusu süreler içinde bankalarca mahsup edilebilir.

4) Dış ticaret mevzuatı hükümleri çerçevesinde gerçekleştirilen mal ihraç ve ithalinde, tarafların aynı kişiler olması ve ihraç bedellerinin yurda getirilme süresi içinde kalınması kaydıyla, mal ihraç ve ithal bedellerinin bankalarca mahsubu mümkündür.

5) İhracat bedellerinden mahsuba izin verilen hallerde, ihracat bedelleri süresi içinde yurda getirilmiş sayılır. Mahsuba tabi tutulan kısım için mahsup tarihinde geçerli döviz alış kuru üzerinden döviz alım ve satım belgeleri düzenlenir.

Anılan tebliğin uygulanmasına yönelik bakanlıkça belirlenecek usul ve esaslar Merkez Bankası'nca ilan edilecek olup, uygulamada anılan ilanların da dikkate alınması gerekecektir.