İç göçte tek hedef en gelişmiş iller
2009 yılında devreye giren bölgesel-sektörel teşvik sisteminin, iç göç sorununu düzeltme alanında yarattığı sonuçları geçen hafta ele almıştık. Veriler, mevcut teşvik sisteminin iller arası göçün hızını düşüremediğini, hatta artışın sürdüğünü gösteriyor. Mevcut bölgesel teşvik sistemi en yoksul illerde kısmen işe yaramış gözükse de ikinci derecede yoksul illerin yer aldığı 5. Bölge’nin ciddi ölçüde aleyhine işliyor. Yoksul illere yakın orta derecedeki illerden oluşan 4. Bölge de mevut sistemden zarar görüyor.
Göç hareketlerine iller arası göç verileri üzerinden değil de teşvik bölgelerine göre net göç hızları açısından bakarsak üç eğilim öne çıkıyor.
Birincisi net göçün yönü tüm teşvik bölgelerinde daha gelişmiş olan teşvik bölgesine doğru. Her teşvik bölgesi kendisinden daha gelişmiş bölgeler karşısında net göç veren bölge konumunda, kendinden daha geri bölgeler karşısında ise net göç alan bölge konumunda.
Örneğin en gelişmiş illerin yer aldığı 1. Bölge ikinci derecede gelişmiş illerin yer aldığı 2. Bölge dahil tüm bölgeler karşısında net göç alan durumunda. En geri illerin yer aldığı 6. Bölge ise kendinden çok da farklı olmayan 5. Bölge dahil tüm bölgelere karşı net göç veren konumunda bulunuyor. Aynı şekilde gelişmişlikte alt-orta sırada yer alan 4. Bölge, kendinden daha gelişmiş olan 1, 2 ve 3. Bölge karşısında ne göç veren, kendinden geri olan 5 ve 6. Bölge karşısında ise net göç alan durumunda.
Teşvik bölgeleri arasındaki net göç hareketinde göze çarpan ikinci önemli özellik, tüm bölgelerin aldığı net göçün de verdiği net göçün de gelişmişlik sıralamasını izliyor olması. Örneğin tüm bölgelerden net göç alan 1. Bölge, nüfusuna oranla en az göçü 2. Bölge’den, en fazla göçü ise 6. Bölge’den alıyor.
Tüm bölgelere göç veren 6. Bölge nüfusuna göre en fazla göçü 1. Bölge’ye en az göçü ise 5. Bölge’ye veriyor. Orta sıradaki 4. Bölge, nüfusuna göre en fazla göçü 1. Bölge’ye en az göçü kendine yakın 3. Bölge’ye veriyor. 4. Bölge, nüfusuna oranla en fazla göçü 6. Bölge’den, en az göçü ise kendine gelişmişlikte daha yakın olan 5. Bölge’den alıyor.
Teşvik bölgeleri arasındaki net göç hareketinde öne çıkan üçüncü özellik ise iç göçte hedef bölge seçimindeki aşırı yoğunlaşma. En gelişmiş 1. Bölge, neredeyse iç göçün tek hedefi haline gelmiş durumda. 1 ve 2. Bölge dışında tüm bölgeler net göç veren durumunda. 1. Bölge’nin net göç alma hızı, 2. Bölge’nin 3.2 katını buluyor. Nüfus farklarını dikkate alırsak uçurum daha da büyüyor. 2. Bölge’nin 2013 yılında aldığı net göç 20 bin 289 kişi iken 1. Bölge’nin aldığı net göç 178 bin ile onun 8.77 katı. Teşvik bölgelerine göre net iç göçte gözlenen ilk iki eğilim, hız farklılıkları önemli olmakla birlikte, iç göçün doğası gereği sayılabilecek özellikler. Ancak iç göçün teşvikte en gelişmiş bölgeye bu kadar yoğunlaşması, çok önemli bir sosyal ve ekonomik dengesizliğe işaret ediyor. Üstelik bu dengesizliğin, bölgesel teşvik sisteminin amacına aykırı bir şekilde artmakta olduğunu da gösteriyor.
