İç borca 2.2 trilyon lira, dış borca 175 milyar dolar gitti

Türkiye 24 Haziran’da çok önemli bir seçim yapacak. Aslında bu konuda ilk tercih 16 Nisan referandumunda ortaya konuldu. Parlamenter sistemden adına Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi denilen sisteme geçiş referandumda onaylandı.

24 Haziran öncesinde ekonomiyle ilgili öyle çok derinlemesine vaatler dile getirilecek mi, pek emin değiliz. Ama şundan eminiz; çeşitli vaatlerde bulunurken geçmişte neler yaşandığına da göz atmakta yarar var.

Bugün Türkiye’nin, AKP döneminde geçen son 15 yılda ve öncesindeki 15 yılda ne kadar iç ve dış borç ödediğine bakmak istiyoruz. Hemen belirtelim aktaracağımız tutarlar merkezi yönetimin gerçekleştirdiği ödemeler. Yani bu tutarlar içinde özel sektörün ödemeleri bulunmuyor.

Bu verilerin Hazine Müsteşarlığı tarafından oluşturulduğunu, yani resmi veriler olduğunu da özellikle belirtelim. İsteyen Hazine Müsteşarlığı’nın web sayfasına girip bu verilere kolaylıkla ulaşabilir.

Trilyon liralar, milyar dolarlar...

2003-2017... AKP döneminde geçen 15 yıl. Bu dönemde ödenen iç ve dış borcun az mı çok mu olduğunu, eğilimin artış yönünde mi yoksa gerileme yönünde mi oluştuğunu görebilmek için bir kıyaslama yapmak gerekiyor. İşte o yüzden son 15 yılı, önceki 15 yılla kıyaslamak gerektiğini düşündük.

Önce, 1988-2002 dönemini kapsayan 15 yılın gerçekleşmesine bakalım.

Türkiye bu 15 yılda iç borç olarak 177 milyar lirası anapara, 123 milyar lirası da faiz için olmak üzere 300 milyar lira ödedi. Bu 300 milyar liranın döviz karşılığı 532 milyar dolar.

Bu dönemde ödenen dış borç ise 95 milyar dolar. Dış borcun TL karşılığı 40 milyar lira.

Gelelim son 15 yıla... Bu dönemde iç borç olarak 1.5 trilyon lirası anapara, 643 milyar lirası faiz için olmak üzere tam 2.2 trilyon liralık ödeme yapıldı. Bu 2.2 trilyon liranın döviz karşılığı 1.3 trilyon dolar.

2003-2017 döneminde ödenen dış borç ise 175 milyar dolara ulaştı. 175 milyar dolarlık dış borç ödemesinin TL karşılığı 314 milyar.

Neler yapılırdı neler...

Türkiye son 30 yılda 2.5 trilyon lira, döviz karşılığı olarak 1.8 trilyon dolar iç borç ödemiş. Bu dönemdeki dış borç ödememiz ise 270 milyar doları bulmuş.

Marmaray 5 milyar dolara, Yavuz Sultan Selim Köprüsü 3 milyar dolara, Avrasya Tüneli 1.3 milyar dolara mal oldu, üçüncü havalimanı yaklaşık 35 milyar dolara yapılıyor. Bu projelerin çoğunu cebimizden para çıkmadan yaptırıyoruz diye mutlu oluyoruz ama verdiğimiz garantiler pek sorgulanmıyor.

Ama diğer yanda 175 milyar doları son 15 yılda, 95 milyar doları da önceki 15 yılda olmak üzere son 30 yılda 270 milyar dolar dış borç ödemişiz. Bu kadar borcu ödemek için bayağı borçlandık. Peki neler yaptık bu kadar parayla?

Ya bu son 30 yılda ödediğimiz 2.5 trilyon lira tutarındaki iç borçla yapılabilecekler? Kaç okul, kaç hastane yapardık değil mi; hasta garantisi vererek şehir hastanesi inşa ettirmemize de gerek kalmazdı.

Ya bundan sonrası?

Seçim kampanyası giderek hızlanacak. Acaba adaylardan, nasıl daha az iç borç alınacağı, faizin ne yapılarak aşağı çekileceği, dış borç ihtiyacının nasıl azaltılacağı konularında “Bak böyle olur işte” dedirtecek ölçüde inandırıcı, ikna edici vaatler duyabilecek miyiz?

Bir dizi vaat duyacağız duymaya da, bunlar ayakları yere sağlam basan vaatler olacak mı, tüm mesele bu.

300 lira nasıl 532 dolar olur?
Başlıkta sayıları kısalttık. Dikkatinizi çekmiş olabilir. 1988-2002 döneminde ödenen iç borç toplam 300 milyar lira. Bu borcun döviz karşılığı ise 532 milyar dolar.
İlk bakışta bir yanlışlık varmış izlenimi doğuyor, haklısınız. Ama yanlışlık yok.
Sözünü ettiğimiz dönemde TL’den henüz altı sıfır atılmamıştı. Ama 300 milyar toplamını veren sayılar TL’den altı sıfır atılmış durumu yansıtıyor. Yani bu 300 milyar, eski paraya göre 300 katrilyon lira.
Eski parayla 300 katrilyon olan ödeme, yeni parayla 300 milyara dönüşürken, bir dönüştürme işlemini de dövizde yapmak gerekiyordu tabii ki. O işlemi de biz yaptık ve hesaplamada dolar kurunu altı sıfır atarak dikkate aldık.
1988 yılından örnek verelim. O günkü cari tutara göre dış borç ödemesi 4.173.600.000.000 lira, yani 4.2 katrilyon lira. Bu tutar, bugünkü parayla 4.2 milyon lira. Tablomuzda küsuratı atıyoruz, 4 milyon lira.
1988 yılındaki dolar kuru 1.425,71 lira, buna göre 4.2 katrilyon lirayı 1.425,71’lik dolar kuruna bölüyoruz, bulduğumuz ödeme 2 milyar 927 milyon dolar.