Hiçbir şey eskisi gibi olamayacak!..

Son aylarda gelişmekte olan ekonomilerin çoğunda yaşanna gelişmeler küresel ölçekte kırılganlığı önemli ölçüde artırıyor. 2011 yılı sonrasında kademeli olarak durgunlaşma eğilimine giren söz konusu bölgelerde yerel paraların seri bir şekilde değer kaybetmesi, faizlerin yükselmeye başlaması, menkul ve gayrimenkul şeklindeki varlık değerlerinin gerilemesi bu sonuçta belirleyici oluyor. Ortaya çıkan kısır döngü hem bu açmaza düşen ekonomileri olumsuz yönde etkiliyor, hem de küresel ölçekte sistemik riski daha önce görülmemiş boyutlara tırmandırıyor. Türkiye'de bu açmaza düşen sorunlu ve kırılgan ekonomiler arasında yer alıyor.

Salf yerel paraların değer kaybediyor olmasına bakarak rekabet güçleri artıyor değerlendirmesi yapmak züğürt tesellisinden öteye gidemiyor; zira birbirlerine karşı rekabet güçleri artmıyor; fakat iç taleplerinin birkaç istisna dışında daralması, bilançoların yıpranması ve güven bunalımının kademeli olarak büyümesi olasılığı ön plana çıkıyor. Bu aşamada sormak gerekiyor; evet söz konusu ekonomiler daralacak fakat küresel yapı bu eğilimlere tahammül edebilecek mi? Diğer ekonomiler ortaya çıkacak daralmayı dengeleyebilecek mi? Bu sorulara olumlu yanıt vermek pek olası görünmüyor. Son on yılda yaşanan hesapsız balayının finansmanını yapanlar da bu durumdan etkilenecek; alacaklar tahsil edilemeyecek ve onların bilançoları da yıpranacak. Bu tabloyu fark edenler diğerlerinden önce risklerini azaltmaya çalışıyorlar ve hepsinin bunu başarması mümkün değil. Gelişmekte olanlar da ekonomik daralma nedeniyle yaşanacak kredi krizi gelişmişlerin finansal kırılganlığını da artıracak ve parasal genişleme ile gün kurtarılamayacak.

Diğer kredi krizlerinde olduğu gibi kazanmak adına daha fazla risk almak yerine kayıpları sınırlama eğilimi giderek güçlenecek; küreselleşmenin yerini kademeli olarak güçlenecek ; küreselleşmenni yerini kademeli olarak güçlenecek korumacılık alacak, ortaya çıkacak çok kutuplu yapı daralmayı önleyemediği gibi yeni sorunlar yaratacak. Özetle söylemek gerekirse gelişmekte olanlardan kaynaklanan ekonomik daralma başka herhangi bir şekilde dengilenemeeycek. Küresel ölçekte işsizlik ve enflasyonun arttığı güven bunalımına bağlı olarak istikrarsızlığın derinleştiği sancılı bir sürece girecek. Hiçbir şey eskisi gibi olmayacak…

2008'deki kredi krizi ABD merkezli olmuş başta gelişmekte olanlar olmak üzere tüm ekonomileri sarsmış, gelişmişlerin parasal genişlemesi sayesinde rekabet koşullarının olumsuzlaşmasına rağmen gün kurtarılmıştı. Bu kez kredi krizinin merkez üssü gelişmekte olanlar ve yine tüm ekonomiler etkilenecek, parasal genişleme işe yaramayacak ve her şey değişmek zorunda kalacak. Zorluklar karşısında aklını iyice kullanmayı beceremeyen insanlık ne kadar süreceği belli olmayan kaotik bir döneme katlanmak zorunda kalacak…