Hesapta olmayan değişimler ve zorladığı eğilimler

Finansal piyasalardaki yapay zorlamalardan türetilmiş iyimser beklentiler ile ekonomi cephesindekiler arasındaki farklılaşma, nasıl aşılacağı pek kestirilemeyen bir belirsizliğe dönüşüyor. Geriletilen döviz kurları ve faizlere rağmen kaynak sıkıntısının aşılamıyor ve kredi mekanizmasının çalışmıyor, bilançolardaki tahribatı azaltalım derken akım sorunlarının ağırlaşıyor olması bu olumsuzlukta belirleyici oluyor. Gerek üreticileri ve gerek ise tüketicileri korumak olanaksızlaşırken sistemik risk algısı güçleniyor. Umulanın tam aksi yönündeki eğilimlere can vererek, binilen dalların kesilmesi gibi bir durum ortaya çıkıyor.

Kasım ayı güven endeksleri, yukarıda özetlemeye çalıştığımız açmazı kısmen yansıtıyor. Yeni en düşük seviyeler gözlenmiyor; fakat döviz kurlarına koşut bir toparlanma da yaşanmıyor. Belli ki kafaları karışık olan kesimleri yönlendirmek, artık finansal piyasaları manipüle etmek kadar kolay olamıyor! Ağırlaşmış sorunlar ve düzeltilemeyen dengesizlikler nedeniyle, eskiden can verilebilen eğilimler artık hayat bulamıyor. Bu sonuçta küresel koşulların da belirleyici olduğunu hesaba katmamız gerekiyor.

Genelde küresel koşullar olumsuzlaştığında kaynak sıkıntısını yoğun bir şekilde yaşıyoruz. Bu olumsuzluk kısa vadeden öteye etkili olduğunda, iç pazar daralıyor ve bu dönemi az hasarla atlatabilmek için dış satım olanaklarını fazlası ile zorluyoruz; hem de küresel pazarın kasıldığı ve rekabet koşullarına ilişkin belirsizliğin çok yükseldiği bir ortamda! Tam tersi olduğunda ise, birbirimizi baştan çıkararak sorunları ve dengesizlikleri ağırlaştırma yarışına girmekten kaçınamıyoruz; küresel koşullar değişmeye başladığında ise donup kalıyoruz ve güvensizliğin büyümesini önleyemiyoruz. Benzer koşullarda benzeri eğilimlerin tekrarlanma olasılığının azaldığını, gaz-fren tartışmalarının artık anlamsızlaştığını gözlemliyoruz.

Acil ihtiyaçların karşılanabilmesi kadar sorun ve dengesizliklerin de dikkate alınması gerekiyor. Bundan sonrası için bir mucize olsa ve kaynak sıkıntısı aşılsa bile, mali sektörün risk alırken seçici olmaya özen göstermek zorunda kalacağını düşünüyoruz. Başka bir deyişle aşırı kırılgan olarak anılmanın dayattığı, sırat köprüsünde düşmeden yürüme zorunluluğu her türlü aşırılıktan kaçınmayı gerektiriyor.

2019 ücret artışı senaryoları hiçbir şeyin aynı olmayacağına işaret ediyor

2019 yılına ilişkin ortalama ücret artışlarına ilişkin senaryo çalışmaları, hiç bir şeyin eskisi gibi olamayacağına işaret ediyor. Geride bırakmaya hazırlandığımız yıl genelindeki yaşanmış piyasa dalgalanmaları, uluslararası gerginlikler ve uzlaşmazlıklar tüm kesimler açısından daha tedbirli olmayı zorunlu kılıyor. Ani ve hacimli eğilim değişikliklerinin, varsayılmayan ve beklentileri sarsan türden gerginliklerin her an devreye girebileceğini dikkate almak gerekiyor. Bu olasılıklar hem finansal piyasaları sığlaştırıyor ve hem de makroekonomik beklentileri olumsuzlaştıran bir durum yaratıyor.

Dış finansman olanaklarının daralmasına, risk alma isteğinin gerilemesine ve güvensizlik yaratan dalgalanmalara katlanmakta zorlanıyoruz. İçeride ise ne iç talebin ve ne de dış satım olanaklarının daralmasına tahammülümüz var; fakat yabacı sermayeyi memnun edecek şekilde günün kurtarılması lehine lobi yapanlar, hem üretimin rekabet gücünü geriletecek ve hem de iç talebi daraltacak eğilimleri savunmak gafletine düşmekten kurtulamıyorlar.

Ortaya çıkan bu açmaz nedeniyle, yapısal sorunların çözümü konusunda samimi olmadıklarını bir anlamda ifşa etmiş oluyorlar! Sitemi oluşturan kurumsal yapı kendi acil ihtiyaçlarına odaklandıkça, geniş kesimlerin güvenini ve sistemik meşruiyetini kaybediyor; siyasi irade ise sorunu gerektiği gibi tanımlayamadığı ve zaaflarından arınamadığı için çözüm üretemiyor.

Benzeri durum gelişmiş veya gelişen ekonomiler çoğunda, kısmen farklılaşmış şekillerde ve eşanlı olarak yaşanıyor. G-20 Zirvesinin gündeminin ve yanıtı aranan önemli soruların, bu durumdan bağımsız olmadığını hesaba katmak gerekiyor. Sesi çok çıkan finansal piyasa cephesi, bir anlamda liderleri örtülü bir şekilde tehdit ederek kendi çıkarları doğrultusunda ve sadece günü kurtarma niyeti ile yönlendirmeye çalışıyor!