Hesaplama yöntemleri ve sapmalar

Ali Orhan YALÇINKAYA - Ekonomist

Heinrich Gustav Magnus'un 1852 yılında prensiplerini açıkladığı 'Magnus Etkisi'ni uzun uzadıya anlatmak yerine konuyu Roberto Carlos'un, Fransa'daki 1998 Dünya Kupası'nın hemen öncesinde düzenlenen turnuvada Fransa ile Brezilya arasında oynanan maçta attığı gol üzerinden anlatayım.

Maçın 20. dakikasında kazanılan serbest vuruşta topun başına geçen Roberto Carlos öyle bir vurur ki, kaleci Fabian Barthez paralize olmuş gibi sadece seyreder.

Mahalle maçlarında topa pis burun vuran teknik yoksunlarının vurdukları topların nereye gideceğini kestirmek mümkün değildi. O plastik toplarla bu vuruş yapıldığında, top tamamen kontrolden çıkar ve kaleciyi maymun ederdi. Falso verenler öyle miydi oysa? Bir kere adrese teslim ederlerdi attıkları topu. Topun izlediği yörüngede sapmaya neden olan bir kontrolleri vardı. Bu kontrol mevzu o kadar önemli ki, örneğin Güney Afrika'da oynanan 2010 Dünya Kupası'nda kullanılan toplarda bu etki daha az olduğu ve toplar kontrolsüz gittiği için eleştiri almıştı FİFA.

Merkez Bankası'nın yayınladığı son Enflasyon Raporu'nda "Büyüme Tahminleri: Yeni Milli Gelir Serisi ile Bir Uygulama" başlığıyla bir çalışma bulunmakta. TÜİK'in topa pis burun vurduğu şu sözlerle anlatılıyor:

TÜİK'in 2016 yılı üçüncü çeyreğinden itibaren 1998 bazlı milli gelir verileri yerine 2009 referans yıllı milli gelir verilerini yayımlamaya başlaması ve milli gelirin hesaplanmasında yeni kalemlerin dâhil edilmesiyle milli gelir-sanayi üretimi ilişkisinin görece zayıflamış olmasından hareketle tahmin için ek göstergeler arayışına değinilerek, iktisadi faaliyete dair ne tür göstergelerin takip edilmesi gerektiği ve tahmin modellerinde hangi değişkenlerin kullanılmasının faydalı olacağı tartışılıyordu (Tablo 1).

Çalışmanın sonuç kısmı, modellerden elde edilen bulguların, 2009 referans yıllı milli gelirin takibi ve tahmininde, bütçe verileri, finansal göstergeler ve sanayi üretimine dair sektörel detayların faydalı olabileceğine işaret ediyordu.

Örneklem dışı tahmin performansına göre imalat sanayi üretiminin en önemli gösterge olduğu görülmekte. Bu bağlamda hafta içinde açıklanacak imalat sanayi kapasite kullanım oranı ve reel kesim güven endeksine bir de bu gözle bakmakta fayda var. İmalat sanayi kapasite kullanım oranı imalat sanayi üretiminin gidişatı hakkında önemli bilgiler verecek.

Örneğin temmuz ayında mevsimsel etkilerden arındırılmış kapasite kullanım oranı 0,2 puan düşerek 78,4 değeri ile 1. çeyreğin üzerinde 2. çeyrek ortalamasının ise hafif altında başlamıştı 2. yarıya. İmalat sanayi PMI endeksi de hafif gerileme kaydetmişti. Mevsimsel etkilerden arındırılmış reel sektör güven endeksi ise 0,9 puan azalarak 107,7 olsa da üçüncü çeyreğe iyi bir başlangıç yapmıştı. Gerilemede son 3 ayın toplam sipariş miktarında ve genel gidişata yönelik beklentilerdeki hızlı gerileme etkili olmuştu. 2. çeyrek ortalaması ilk çeyrek ortalaması 104,4'ün 2,2 puan üzerinde 106,6 olarak gerçekleşmişti. Rakamlar, ekonomik aktiviteye dolayısıyla büyümeye ilişkin hafif bir ivme kaybına rağmen olumlu görünümün sürdüğüne işaret etmişti.

Ağustos ayı rakamlarına bakarak topun gidişatına ilişkin vuruş tekniğini anlamaya çalışacağız.