Herkesi ciddiye almak mecburiyetinde değiliz

İnsanlar geleceği bilmeye karşı büyük arzu duyarlar. Bunun bir bölümü anlaşılabilir. Örneğin, kişiler borçlanırken gelecekte ödeme kabiliyetlerinin nasıl seyredeceğini veya çocuklarının hangi alanda öğrenim görmesinin uygun olacağını kestirmek için birkaç yıl sonra hangi mesleklerin geçerli olacağını bilmek isterler. Fakat, geleceği merak etmenin bu tür araçsal diyebileceğiniz gerekçeleri yanında, bilinmeyenlere erişme türünden bir tutkunun da varlığını inkar edemeyiz. Buna karşılık, geleceğin nasıl olacağını kestirmek zordur, çoğu durumda da mümkün değildir. Tahminler yanılgılarla doludur. Sovyetler'in çöküşünü tahmin eden pek çıkmamıştı. Şu an yaşadığımız iktisadi buhranın da yaygın biçimde öngörüldüğünü söyleyemeyiz.

Geleceğin tahmininde başarının çok sınırlı olduğu gerçeği, geleceği öngörme sevdamız karşısında çoğu zaman yenik düşüyor. 2000 yılı yaklaşırken önümüzdeki on yıldan tutun bin yıl sonrasının nasıl olacağına ilişkin kitaplar piyasayı sarmıştı. Şu anda hatırlamakta bile güçlük çektiğimiz tahminlerde bulunmuşlardı. Bırakın ne dediklerini, o kitapları yazanları da unuttuk. Vadesi uzun tahminlerin tutma şansı zayıf. Olayların akışı içinde, gerçekleşenler de kaybolup gidiyor.

Bunca sözden sonra, sizden bir tahminde bulunmanızı istememi yadırgayabilirsiniz ama sorayım: Tahminler konusu nereden aklıma geldi? Doğru tahmin ettiniz. Tamamladığımız hafta George Friedman adında bir gelecek bilimci İstanbul'da konuştu. Çok hoşumuza gidecek şeyler söyledi. Türkiye'nin bir vade sonunda dünyanın lider ülkelerinden biri olacağını, insanlara çocuklarına Türkçe öğretmelerini tavsiye ettiğini, Avrupa'nın çökeceğini, Amerika'nın dünya liderliğinden düşeceğini ve benzeri tahminleri peş peşe sıraladı. Bunların bir bölümü zaten sık sık dile getirildiği için pek orijinal sayılmamaları doğru olur. Örneğin Amerika'nın sıkıntıları, artık tek başına dünyaya hükmetme devrini tamamladığı, Avrupa nüfusunun yaşlandığı, AB'nin değişime uyum kabiliyetinin sınırlı olduğu için sanıldığı kadar parlak bir geleceği olmadığı sıkça ifade ediliyor. Türkiye'nin yükselmekte olan bir toplum olduğu, gücünün ve öneminin artmasının muhtemel olduğu da yine artık yabancısı olmadığımız düşünceler. Fakat Hazret Türkiye'nin neler yapması gerektiğini de sıralamış. Burada bir dakika düşünelim.

Daha önce dile getirdiğim bir uyarı ile başlayayım: Hiçbir toplum başarıya mahkum değildir. Yanlış siyaset tercihleri olayların akışını değiştirir. Yirminci yüzyılın başında Arjantin'in Amerika'dan daha fazla istikbal vaat eden bir ülke olarak görüldüğünü söylesem, bugün bana kim inanır; halbuki öyledir. Bize gelince, yerel seçimler uğruna iktisadi krize karşı tedbir almamak, bürokrasiyi partizanlaştırmak, demokrasinin kurallarını zorlamak, bizi yükselen ülke statüsünden uzaklaştıramaz, ekonomimiz gerileyemez diyebilir misiniz? Hazret yükselişimizi doğru bilse bile, vardığı sonuç çok mu tabii? Mesela, gidin, Osmanlı gibi Ortadoğu'ya hükmedin demek yerine pekala, AB'ne girin, diğer üyeler zayıflayacak, hepsine hükmedersiniz diyebilirdi. İhtimal, nostaljik mesajların iktidarımızca fazlaca beğenileceğini düşünmüş olabilir. Basınımız nedense Friedman'ı pek ciddiye aldı. Naçizane, herkesi ciddiye almak mecburiyetinde değiliz.