Her şey çok mu iyi yoksa güvendiğiniz birisi mi var?

Son günlerde İtalya’nın bono ihalelerine gelen talep manşet oluyor. Geçtiğimiz hafta gelen 41 milyar Euro talep ise gerçekten çok çarpıcı bir durum. 40 milyar eurosunun ECB kaynaklı olduğunu (bu kısmı şaka, ihraca giremez ama ima doğru) düşündüğüm bu talebi yaratan ortamı kısaca bir inceleyelim. YoY 4 çeyrek büyümesi 0.1% , borcun gayrisafi hasılaya oranı yüzde 131.20, bütçe açığı yüzde 2.4, faiz dışı bütçe fazlası yüzde 1.85 (bu olumlu bir nokta) , enflasyon yüzde 0.9, 10 yıllık enflasyon beklentileri yüzde 0.7 ve 10 yıllık borçlanma faizi yüzde 2.85. Bu durumda yaklaşık yüzde 2 civarında bir reel faiz var. Reel faizden İtalya’nın büyüme oranını çıkarttığımızda karşılaştığımız işaret artı çıkıyor, yani borç oranı yükselmeye devam edecek. Faiz dışı fazla elbette iyi haber ama eldeki rakamlarla olması gereken seviye yüzde 1.85 değil yüzde 2.65. Yani İtalya’nın ekonomik dinamikleri borcun azalmasına yardımcı olmayacak. Borç yüksek, büyüme eksiye geçmiş durumda, ECB varlık alımlarını tamamladı. O halde kim hangi mantıkla 30 yıllık ihaleye bu kadar büyük bir talep gösteriyor?

İşte bu noktada sadece ECB değil son attığı adımla FED’in de iş birliği içinde olduğu merkez bankalarının piyasa fiyatlama mekanizmasını bozması gerçeği devreye giriyor. İtalya “asla” batırılamayacak bir ülke çünkü Euro bölgesinin dağılmasına neden olur. O halde ECB bir noktada devreye girmek durumunda kalacaktır mantığı ile azgın spekülasyon güdüsü. Tıpkı FED’in yüzde 19 civarında bir piyasa düzeltmesi sonrası “Powell put’u” devreye sokması gibi.

Global ekonominin gidişatı konusunu işleyen bir sunumda çok isabetli bir örnek paylaşılmıştı, : Yellowstone parkına yeniden salınan kurtların çevre üzerinde yarattığı etki söz konusu ediliyordu. Kurtlar “apex” yırtıcılardır. Yani hiyerarşide en yukarıda bulunan ve başka bir canlı tarafından avlanması söz konusu olmayan yırtıcılar. Dolayısı ile devreye girmelerinin ardından diğer yırtıcıların, sadece kurt gibi büyük yırtıcılar tarafından avlanabilecek otçulların, otçulların aşırı artması ile bozulan doğal örtünün, örtü bozulunca akışı değişen nehirlerin vs “bozuk” dengesi hızla değişerek “normal” dengeye dönüyor.

Finans piyasasına gelirsek, apex yırtıcılar olması gereken merkez bankaları piyasa korkusu ile hareket etmeye başladığı anda “dengeyi” bozuyor ve bir süre için aşırı spekülasyon ve zenginleşmeye sebep oluyor. Bretton Woods sonrası kağıt para sisteminin global ekonomide dengelenmeyi sağlayamamasının birkaç nedeni var ama önemli bir nedeni de merkez bankalarının korku içeren politikaları. Daha önceki sistemde apex yırtıcı diyebileceğimiz varlık Altın. Dolayısı ile uzun süre büyük açıklar vermeniz veya veriken paranızın değerli olması veya faiz oranlarınızın olması gerekenden düşük olması vs vs gibi çarpıklıklar söz konusu olmuyor. Bugün ise merkez bankaları görevini tam yapmadığı için apex yırtıcı kriz, geldiğinde pek çok unsur siliniyor ancak doğru işleyiş bu olmamalı. Bu yazı bir kenarda dursun, çok uzak olmayan bir gelecekte çıkartıp yeniden tartışırız.