Her 4 TL’lik verginin 3 TL’si tüketimden

Ek bütçe kapsamındaki vergi artırımlarının etkisiyle temmuz-ekim döneminde geçen yıla göre kaydedilen 993,2 milyar liralık tahsilat artışının 771 milyarı, tüketicilerin ödediği KDV, ÖTV gibi dolaylı vergilerden geldi.

Bozulan kamu mali dengelerini düzeltmek için temmuzda çıkarılan ek bütçe kapsamındaki yeni vergiler ve vergi artırımları ile vergileme daha fazla “tabana” yayıldı. Yeni vergilerin geçerli olduğu son dört ayda dolaylı vergi yükü, ilk yarıya göre 7 puan artarak yüzde 70’i aştı. Ek bütçe öncesi bu yılın ilk altı ayındaki tahsilatta da dolaylı vergi yükü geçen yıla göre artmıştı.

Ocak-haziran döneminde tahsilat; 2022’nin aynı dönemine göre doğrudan vergilerde yüzde 37,5 oranında 155,8 milyar lira artışla 571,5 milyar lira olurken; dolaylı vergilerde yüzde 66,6 oranında 408,5 milyar liralık artışla 1 trilyon 22,2 milyar lirayı bulmuştu. Böylece toplam vergi geliri yüzde 55 oranında 568,8 milyar liralık artışla 1 trilyon 602,3 milyar lira olurken, altı aylık dönemlere göre dolaylı vergi oranı yüzde 59,4’ten yüzde 63,8’e çıkmıştı.

Tüketicinin yükü daha da arttı

 Temmuz başı ve ortasında birçok üründe yapılan artırımların tahsilata yansıması ile izleyen dört ayda vergi yükünün dağılımı hem geçen yılın eş dönemi hem de bu yılın ilk altı ayına göre tüketiciler aleyhine belirgin biçimde değişti. Temmuz-ekim döneminde sağlanan tahsilat artışının büyük bölümü, vergi pastasının zaten en büyük kısmını oluşturan KDV, ÖTV gibi dolaylı vergiler yoluyla tüketimden geldi.

Dört aylık dönemde geçen yılın eş dönemine göre yüzde 124,8 artarak 1 trilyon 789,1 milyar liraya ulaşan toplam vergi gelirindeki 993,2 milyar liralık artışın 263 milyarı doğrudan, 731 milyarı dolaylı vergilerden elde edildi. Bu dönemde doğrudan vergi tahsilatı geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 101,6 artışla 521,9 milyar lira olurken; dolaylı vergi tahsilatı yüzde 136,6’lık bir artışla 1 trilyon 266,3 milyar liraya yükseldi.

Böylece dolaylı vergi oranı, temmuz-ekim döneminde yüzde 70,8 düzeyinde oluştu. Son dört aydaki toplam tahsilat tutarı, doğrudan vergilerde ilk altı aydaki kümülatif tutarın 49,6 milyar lira altında kalırken, dolaylı vergilerde ilk yarıyıldakini 244 milyar lira aştı.

On ayda tüketimden 2,3 trilyon

Bu gelişmelerle ocak-ekim dönemi itibarıyla toplam vergi geliri; özellikle son dört ayda dolaylı kalemlerdeki hızlı büyüme ile geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 85,3 oranında 1 trilyon 561,7 milyar lira büyüyerek 3 trilyon 391,5 milyar liraya ulaştı.

On aylık tahsilatın 1 trilyon 93,4 milyarını doğrudan, 2 trilyon 288,4 milyarını dolaylı vergi tahsilatı oluşturdu. Geçen yılın ocak-ekim dönemine göre doğrudan vergiler yüzde 62,1 oranında 418,9 milyar lira artarken, dolaylı vergideki artış yüzde 99,2 oranında 1 trilyon 139,5 milyar liraya ulaştı. On aylık dönemlere göre vergi gelirlerinde dolaylının payı yüzde 62,8’den yüzde 67,5’e yükseldi.

İthal üründen 747 milyar KDV

On aylık tahsilatın en büyük bölümünü tüketimden alınan KDV oluşturdu. Dahilde üretilen mallara tüketiciler on ayda 404,8 milyar, ithal ürünlerde ise 747 milyar TL KDV ödedi.

Geçen yılın aynı dönemine göre dahilde KDV yüzde 183,9, ithalde KDV ise yüzde 59,8 arttı. On aylık dahilde KDV’de yıllık hedefin yüzde 91,8’ine ulaşılırken, ithalde KDV’de de bu oran yüzde 80,2 olarak gerçekleşti.

Ocak-ekim döneminde ithalde KDV’nin yanı sıra gümrük vergisi ve diğer dış ticaret gelirleri ile birlikte bu alandan elde edilen toplam gelir 863 milyara ulaştı.

ÖTV’den 709 milyar TL On aylık

 ÖTV tahsilatı geçen yılın aynı ayına göre yüzde 120,8 artışla 708,9 milyar lira oldu. En büyük dolaylı vergi kalemi olan ÖTV tahsilatı tek başına, gelir ve kurumlar vergisi tahsilat tutarlarının açık farkla üzerinde gerçekleşti.

On aylık ÖTV gelirinin 337,1 milyarı motorlu taşıt satışlarından, 138 milyarı tütün mamulleri tüketiminden, 126,2 milyarı akaryakıt ve doğal gazdan, 55,5 milyarı alkollü içeceklerden, 7,1 milyarı kolalı gazoz tüketiminden, toplam 44,9 milyarı da dayanıklı tüketim ve diğer ürünlerin satın alımlarından geldi.

Geçen yılın aynı ayına göre en büyük artış yüzde 185,9 oranı ile taşıt alımlarından elde edilen ÖTV’de gerçekleşti. On ayda diğer dolaylı vergilerden BSMV’den 100,7 milyar, ehliyet, pasaport gibi resmi evraktan alınan harçlardan 99,5 milyar, damga vergisinden 65,6 milyar, şans oyunlarından 19,3 milyar, özel iletişim vergisinden 13 milyar, dijital hizmet vergisinden 8 milyar, konaklama vergisinde 5,6 milyar lira geldi.

Kurumlarda düşük artış

Doğrudan vergilerdeki on aylık tahsilatın ise 696,4 milyarı büyük bölümü ücretlerden yapılan kesinti olmak üzere gelir vergisi mükelleflerinden, 782,2 milyarı şirketler kesimin karları üzerinden ödediği kurumlar vergisinden, 76,1 milyarı da mülkiyet vergilerinden geldi. Geçen yılın aynı dönemine göre tahsilat gelir vergisinde yüzde 94,7 artarken, kurumlar vergisi tahsilatındaki artış ise yüzde 33,2’le aynı dönemdeki enflasyonun oldukça altında kaldı.

Ek MTV’den 17,3 milyar

Mülkiyet üzerinden alınan vergilerde 58,4 milyar lira olan on aylık tahsilatın ise 55,3 milyarını Motorlu Taşıtlar Vergisi (MTV), bunun da 17,3 milyarını ek bütçe kapsamında getirilen ve bu yıl iki taksitte alınacak olan “Ek MTV”nin ağustos ayında ödenen birinci taksidi oluşturdu. Böylece toplamda geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 149,1 oranında 33,1 milyar lira daha fazla MTV alınmış oldu.

Ek MTV’de ikinci taksit ise bu ayın sonuna kadar ödenecek. Mülkiyet vergileri arasında yer alan veraset intikal vergisinde on ayda 3 milyar lira dolayında bir tahsilat gerçekleşirken, değerli konutlardan ise sadece 74,2 milyon lira vergi tahsil edildi. Revize yıllık hedefin tutması için ilk on aydaki tahsilatın üstüne son iki ayda 879,3 milyar liralık daha vergi toplanması gerekiyor.

Vergide yıllık hedef 4,3 trilyon

Temmuzda çıkarılan ek bütçe ile birçok vergide artırıma ve ek vergiler koyma yoluna gidilerek, bu yıl başlangıçta 3 trilyon 199,5 milyar lira olarak hedeflenen vergi gelirlerinin üzerine 1 trilyon 71,2 milyar liralık daha vergi tahsilatı öngörülmüş, böylece yıllık vergi tahsilat hedefi 4 trilyon 270,7 milyar liraya revize edilmişti.

Bu revize hedefe göre ekim sonu itibarıyla, yüzde 79,4’lük bir gerçekleşme oranına ulaşıldı. Gerçekleşme doğrudan vergilerde yüzde 70,3 olurken, dolaylı vergilerde yüzde 84,7’e ulaştı. Yılın tümünde öngörülen verginin yüzde 63,2’si dolaylı kalemlerden beklenirken, ilk on ayda bu oran yüzde 67,5’e geldi.

İlk altı ayda 267,1 milyar lira olan aylık ortalama vergi tahsilatı, son dört ayda 447,3 milyar liraya çıktı, on ayın ortalamasında 339,1 milyar lira oldu. Doğrudan vergilerde ilk yarıda 95,3 milyar lira olan aylık ortalama tahsilat temmuz-ekim döneminde 130,5 milyara, dolaylı vergilerde ise bu tutar 170,4 milyardan 316,6 milyar liraya çıktı.