Hep beraber yiğit mi olduk ne!

Kastımız finansal kesim dışında kalan, orta ölçeğin de biraz üstünde bulunan firmalar. Bu kesimin döviz varlık ve yükümlülüklerine bakınca o meşhur sözün akla gelmemesi mümkün değil.

Borçlanmaktan gözü korkmayan, borçlandıkça daha da şahlanıveren yiğit mi yiğit işadamları ve onların yönetimindeki firmalardan söz ediyoruz. Haykırıyorlar adeta, "Kim korkarmış dövizle borçlanmaktan" diye...

İyi de, öbür yanda da "ayak ve yorgan" benzetmesi duruyor, değil mi... Bakıyoruz rakamlara, ayak giderek fazla uzatılıyor. Döviz varlıkları bir artıyorsa, yükümlülükler iki artıyor. Makas açıldıkça açılıyor. İşte oranlar ve rakamlar:

Finansal kesim dışında kalan firmaların döviz varlıkları, 2003 yılında döviz yükümlülüklerinin yüzde 62'sini karşılıyormuş. Daha sonra oran artmış, yani iyiye doğru bir gidiş sağlanmış; 2006 yılına gelindiğinde varlıklar yükümlülüklerin yüzde 68'ini karşılar olmuş. Ama sonrasında denge birden ve çok hızlı bir şekilde bozuluvermiş.
2006 sonunda yüzde 68 olan varlıkların yükümlülüklere oranı, 2007'de yüzde 58'e düşmüş. Çünkü 2007'de yükümlülük artışı, varlık artışına fark atmış.

Gerileme devam etmiş; 2008'de yüzde 53'e inilmiş, 2009'da bir artış yaşanmış, 2010'da ise yüzde 47'lik bir gerçekleşme olmuş. Söz konusu oran, 2011 sonunda yüzde 38'e kadar gerilemiş, geçen yılın kasım ayı ise yüzde 39'luk oranla geçilmiş.
Gidişat, sanki üçte bire doğru. Bir süre sonra finansal kesim dışında kalan firmaların döviz varlıklarının döviz yükümlülüklerine oranını üçte bir düzeyinde görürsek şaşmayalım. Yani neredeyse üçte ikiden, üçte bire uzanan bir gidişat söz konusu.

136 milyarlık fark

Mutlak değerlere gelince... Döviz varlıkları 2003 yılında 30 milyar dolar düzeyinde. Geçen yılın aralık ayındaki varlık ise 87 milyar. Yani yüzde 190 artış var.
2003 yılından geçen yılın kasım ayına kadar olan dönemde yükümlülüklerde ortaya çıkan artışın oranı ise yüzde 355'i buluyor. 2003'te 49 milyar dolar olan yükümlülük, geçen kasımda 223 milyara ulaşmış durumda.

Net döviz pozisyonu açığı ise tam yüzde 633 artarak 18.5 milyar dolardan 135.6 milyar dolara fırlamış.

Bu arada kısa vadeli net döviz pozisyonu açığı da kasım itibariyle 13.4 milyar dolar. Söz konusu tarih itibariyle kısa vadeli döviz varlıkları 73.3 milyar, döviz yükümlülükleri ise 86.7 milyar dolar düzeyinde bulunuyor.

Mevduat ve kredi kaynaklı

Finansal kesim dışındaki firmaların döviz varlıkları ağırlıklı olarak mevduat, yükümlülükleri ise kredi kaynaklı. Kasım sonunda 87 milyar dolar olan varlıkların 60 milyar doları mevduattan oluşuyor. Yurtdışındaki doğrudan sermaye yatırımlarının tutarı 13.8 milyar, ihracat alacaklarının tutarı ise 12.6 milyar dolar düzeyinde bulunuyor.

Kasım sonunda 223 milyar dolar olan yükümlülüklerin 200 milyar dolarla çok büyük bir kısmı nakdi kredilerden oluşuyor. Nakdi kredilerde yurtiçinde sağlanan krediler 118 milyar dolarlık pay alıyor. Yurtdışından sağlanan krediler ise yaklaşık 82 milyar dolar düzeyinde bulunuyor.

Nakdi krediler dışında kalan 23 milyar dolarlık yükümlülük ise ithalat borçlarından oluşuyor.