Haziran ve Sonrasında Sermaye Girişini Merak Ediyorum
Ekonomide koşullar değişiyor mu acaba diye düşünüyorum. Sanki bir dönüşümün ilk adımlarını atıyor gibiyiz. Henüz bunu tüm boyutlarıyla algıladığımızı söylemek zor. Ön bilgilerden hareketle bir eskiz bile oluşturmuş değiliz. Bu bağlamda mazeretimiz olduğu söylenebilir. Siyasi iklimin hızla ısınması nedeniyle ekonomideki temel eğilimleri yakından izlemeyi geri plana attık galiba. Bu nedenle gelen işaretleri algılayıp, anlamlandırmaya çalışmak yerine görmezden gelmeyi yeğliyoruz.
Aklımda böyle bir örnek var. Temmuz ayı başında Mayıs ayı ödemeler dengesi verileri açıklandı. Herkes alışılmış, rutin değerlendirmesini yaptı. Zaten olaylar da çok yoğundu. Sanki olağan koşulların devam ettiğini ima eden bulgular gibi algıladık Mayıs ayı verilerini. Çok üzerinde durmadık. .
Bir de tabii alışkanlıklarımız var. Dış ödemelerimizdeki gelişmeleri irdelerken çoğu zaman tek boyutlu davranma eğilimindeyiz. Genellikle salt cari açıkla ilgili gelişmeleri izliyoruz.. Olağan koşullarda bu yeterli olabiliyor. Ama bunun riski de var. Durumda olağan dışı bir gelişme olursa bunu gözden kaçırma, yeterince önemsememe gibi tuzaklara sürüklüyor bizi bu alışkanlık.
Mayıs ayı verilerinde önemli bir kırılma olasılığına işaret edebilecek işaretler vardı. Kendi adıma bunu ilk gördüğümde önemli ve üzerinde durmayı hakkeden bir bilgi olduğunu düşündüğümü hatırlıyorum. Ama yaşanan olayların sıcaklığı bu işaretin üzerinde durmamı engelledi
* * *
Sanırım Mayıs ayı ödemeler dengesi verileri de bu kadere kurban oldu. Ben de dahil bir çok yorumcu sadece cari açık sayılarına baktık, bunun beklentilerin biraz üzerinde olduğunu tespit ettik, açıktaki artışın bir ölçüde altın ithalatından bir ölçüde de gelir transferlerinden kaynaklandığını saptadık ve bu kadarını yeterli bulduk.
Oysa ödemeler dengesi tablosunda belki daha önemliymiş gibi algılanması gereken bir bulgu daha var. Finans hesabı bakiyesi Mayıs ayında ekonomiye 563 milyon dolar net sermaye girişi olduğunu gösteriyor. Ne var bunda demeyin. Yılın ilk üç ayında aylık sermaye girişleri 8.5 -10 milyar dolar aralığında gerçekleşmiş. Nisan ayında net sermaye girişi 16.8 milyar dolar olmuş. Sonra, Mayıs ayında, aniden 563 milyon dolara geriliyor.
Bu durum size de ilginç gelmiyor mu?
* * *
Bu tablo, ilk bakışta, finansal krizlerin en önemli ateşleyicilerinden birisi olan “ani duruş” (sudden stop) olgusunu andırıyor. Belli boyutlarda akıp giden sermaye girişlerinin, genellikle risk algısındaki bozulma sonucunda, aniden sıfıra indiği bir durumu anlatıyor bu deyim. Sermaye girişi durduğunda ticaret durmadığı için cari açık benzer boyutlarda gerçekleşiyor. Bir anda dış açık finansmanı sorunu çıkıyor ortaya. Bu finansman, ilk adımda, kaçınılmaz olarak, rezervlerden yapılıyor. Rezervle açık finansmanı sürdürülebilir bir süreç değil. Sermaye girişi olağan boyutuna dönmezse, rezerv erimesinin arkasından, zorunlu olarak, ulusal parada değer kaybı, faizin yükselmesi ve ekonominin yavaşlaması geliyor.
Şimdi bizde durmasa bile Mayıs ayında sermaye girişinin durma noktasına yaklaştığı söylenebilir. Buna karşılık cari açık beklenenin bile biraz üzerinde gerçekleşmiş. Yani bir finansman sorunu doğmuş. Açığın bir kısmı net hata-noksan diye tanımlanan kimliksiz döviz girişi ile finanse edilmiş. Gerisi için de rezervler kullanılmış. İstatistikler Mayıs ayında 4.1 milyar dolar düzeyinde rezerv kullanımı ( rezerv azalması) olduğunu gösteriyor. Yani sermaye girişinin durması karşısında Mayıs ayında ilk adımda yapılacak olan yapılmış, açık finansmanı rezerv kullanılarak gerçekleştirilmiş.
Ekonomide bir dönüşün ilk işaretleri var dediğimde bu gelişmeyi kastediyorum. Bol bulamaç kullandığımız dış kaynak girişinden kendi ölçülerimize geri dönüş gibi bir şey bu. Benim izlenimim böyle Bütünüyle yanlış da olabilir kuşkusuz. Ama ya doğruysa?
Haziran ve sonrasının ödeme dengesi bulgularını çok merak etmekte haksızmıyım?