Hazine’nin nakit dengesi kötüye gidiyor!...
Malum, Hazine’nin nakit dengesi 7 Ekim 2019 günü bakanlığın web sayfasında yayımlandı.
Görünen o ki gidişat iyi değil!...
Öncelikle bir kavramsal açıklama yapalım.
Vatandaşın anlayacağı dilden “nakit açığı”; kişinin, ailenin, şirketin, kurumsal yapının, devletin, benzer mesleki ve sivil kuruluşun bir dönemdeki nakit girişlerinin yetersiz kalması ve nakit çıkışlarının fazla olmasıdır.
Örneğin; bir kişinin veya ailenin ekim ayı geliri 100 liradır, bu ayın giderleri de herhangi nedenle 110 liraya ulaşırsa o ailenin nakit açığı 10 lira demektir. Bu durumda gideri aynı ise ya yeni bir gelir arayışına gider; ya da borçlanmaya başvurur.
Özellikle borçlanma bu yönüyle çok normaldir. Dünyanın en gelişmiş ve yüksek geliri ve hatta bütçe fazlası olan ülkelerin bile zaman zaman nakit açığı ortaya çıkabilir. Nakit açığı, o dönemde gelir düşüşünden veya hesapta olmayan gider artışından kaynaklanabilir. O zaman borçlanma yapılır ve izleyen dönem ya da dönemlerde ya ilave gelir yaratılır ya da giderler kısılır ve bu borç ödenir.
Bütün bu açıklamamızı elbette sağlıklı bütçe yapanlar için söylüyoruz. Eğer bütçeniz samimi değilse elbette her ay nakit açığı ve sonunda da bütçe açığı vermeniz kaçınılmaz olur.
Devlet için de bu gerçek geçerlidir. Fakat bizim Hazine’nin durumu biraz farklı ya da oldukça sıkıntılı.
Hazine’nin nakit açığı yıldan yıla bozuluyor. Aşağıdaki tabloya bir bakalım:
Tabloya baktığımızda şu tespitleri yapabiliyoruz:
- Merkezi yönetim bütçe giderleri, 2019 yılı hariç, her yıl yaklaşık yüzde 20 artış sergilemiş. Ancak 2019 yılı bütçe giderleri daha düşük oranlı artmış.
- Faiz giderleri 2015-2018 arası toplam yüzde 40 arttığı halde, 2019 yılının ilk dokuz ayında artış yükselmiş. Yılsonunun beklenenin üzerinde olacağı kesin.
- 2015 yılında faiz dışı fazla verilirken yani daha az borçlanma yapılarak daha çok borç ödenirken 2016 yılından itibaren bu tablo değişmiş ve faiz dışı fazla oluşmamaya başlamış.
- Dolayısıyla nakit açığı da özellikle 2015 sonrası hızla artmaya devam etmiş. 2015 yılında 17 milyar lira olan nakit açığı, 2019 yılının 9 ayında 90 milyar liraya fırlamış.
- Bu durumda borçlanmaya yüklenme başlamış. Nitekim 2015 yılındaki 17 milyar lira tutarında olan kamu net borçlanma tutarı 2019 yılının 9 ayında 115 milyar lira olmuş. Yılın sonunda daha da yükseleceği açık.
- Bu arada 2015 yılından beri hiç özelleştirme geliri sağlanmamış.
Bu tablo bize Hazine’nin nakit dengesinin iyiye gitmediğini ve daha da bozulmaya başladığını gösteriyor.
Bu, daha fazla borçlanma ve dolayısıyla daha fazla faiz ödeme anlamına geliyor. Dolayısıyla uzun yılların kazanımlarının kayba dönüştüğü anlaşılıyor.