Hazine’den yoğun borç mesaisi

Geçen yıl meydana gelen büyük depremler ve ge­nel seçim sürecinde ka­mu mali dengelerinde yaşanan bozulma sonucu bütçe açığı ve buna bağlı olarak Hazine borç­lanmasında baş gösteren hızlı büyüme ivmesi devam ediyor.

Bu yılın ilk yarasında veri­len rekor tutardaki bütçe nakit açığının finansmanı için yo­ğun bir mesai içinde olan Hazi­ne, büyük bölümü iç borç şek­linde olmak üzere yüklü mik­tarda borçlanmaya giderken, merkezi yönetimin toplam borç stoku hızlı büyümesini sürdürerek haziran sonu itiba­rıyla 8 trilyon liraya yaklaştı.

6 ayda 950 milyar TL nakit açığı

Hazine ve Maliye Bakanlığı, yılın ocak-haziran dönemin­de 747,2 milyar lira açık veren merkezi yönetim bütçe verile­rinden sonra, bu dönemdeki na­kit açığı ve bunun finansmanı için gidilen borçlanmaya ilişkin verileri de açıkladı. Buna göre ilk altı ayda bütçe emaneti ka­lemindeki eksi (-) 202,7 milyar liralık hareketle birlikte bütçe­nin nakit açığı 950,5 milyar lira­ya ulaştı.

Hazine bu açığın 174,3 milyar lirasını kasa-banka mevcudu ile karşılarken kalan finansman için toplam 775,8 milyar liralık net borçlanmaya gitti.

Hazine’nin ilk altı aydaki toplam net borçlanması geçen yılın aynı dönemindekinin yüz­de 86,8 üzerinde gerçekleşti.

Hazine, ilk yarıda verilen büt­çe nakit açığının büyük bölü­münü iç borçlanma yoluyla fi­nanse etti. Altı ayda, vadesi ge­len iç borçları dolayısıyla 410,8 milyar lira geri ödeme gerçek­leştiren Hazine, bu dönemdeki ihraçlarla 1 trilyon 96,5 milyar liralık yeni iç borçlanmaya git­ti. Böylece Hazine’nin bu yıl ilk yarıdaki “net” iç borçlanma tu­tarı 685,6 milyar lira oldu. Ge­çen yılın aynı dönemindekinin 2,4 katı iç borç geri ödeyen Ha­zine’nin yeni ihraçlarla gittiği iç borçlanma miktarındaki artış yüzde 133,6, net iç borçlanma­sındaki artış ise yüzde 97 oldu.

Ana enstrüman TL tahvil

İlk yarıda iç borçlanma esas olarak TL cinsi tahvil ihracı ile gerçekleştirildi.

Eski TL tahvil ihraçlarından vadesi gelenler dolayısıyla altı ayda 87,7 milyar liralık geri ödeme yapan Hazi­ne, aynı dönemde bu kağıtlarla 833 milyar liralık yeni borçlan­maya gitti.

Böylece Hazine’nin ilk yarıda TL tahvil ihracıyla yoluyla yaptığı net iç borçlan­ma 745,6 milyar lira oldu. Hazi­ne, ilk yarıda geri ödemesi bu­lunmayan TL cinsi Hazine bo­noları ile de 12,1 milyar liralık bir borçlanmaya giderken, dö­viz cinsi devlet tahvillerinde ise 323,1 milyar liralık itfaya karşı­lık 251,1 milyar TL’lik yeni ihraç gerçekleştirerek 72,1 milyar li­ra ile net ödeyici oldu.

Bu yılın ilk altı ayında 101,4 milyar lira ile geçen yılın eş dö­nemine göre yüzde 17,3 daha fazla dış borç geri ödemesi ya­pan Hazine’nin, aynı dönemle­re göre yeni dış borç kullanımı da yüzde 24,6 oranında bir ar­tışla 191,5 milyar lira ve net dış borçlanması yüzde 33,9 arta­rak 90,1 milyar lira oldu.

Hazine bir yılda net 1,3 trilyon borç aldı

Yeni ekonomi yönetiminin görev süresi bir yılı doldurur­ken, bu dönemde 1 trilyon 638,9 milyar lira açık veren merkezi yönetim bütçesinin bütçe ema­netleri sonrası nakit açığı da 1 trilyon 126,3 milyar TL olarak gerçekleşti. Aynı dönemde Ha­zine, 1 trilyon 198,7 milyarı iç, 122,6 milyarı dış olmak üzere toplam 1 trilyon 321,3 milyar lira ile bunun üzerinde bir net borçlanma gerçekleştirdi.

Haziran sonu itibarıyla son bir yılda Hazine, iç borçlarda 742,2 milyar liralık itfaya kar­şılık 1 trilyon 940,9 milyar; dış borçlarda da 178,3 milyar lira­lık itfaya karşılık 300,9 milyar liralık yeni ihraç gerçekleştirdi. Böylece Hazine’nin bu dönem­deki toplam itfası 920,5 milyar, toplam brüt borçlanması ise 2 trilyon 241,8 milyar lira oldu.

Son bir yılda 604,6 milyar li­ralık iç, 179,6 milyar liralık dış borç faizinin yanı sıra iskon­to ve kısa vadeli işlemlere ait 189,6 milyar liralık faiz ödeme­si gerçekleştiren Hazine’nin bu dönemde borç çevirme oranı yüzde 118,3 olarak gerçekleşti.

Borç stoku 8 trilyona dayandı!

Bir yıldır kararlılıkla uygula­nan ekonomik programın po­zitif sonuçları olarak, son dö­nemde kredi derecelendirme kuruluşlarının Türkiye’ye iliş­kin not artışları başlarken, ön­ceki dönemde bozulan kamu mali dengelerinin sağlanması zaman alıyor. Devam eden yük­sek bütçe açıklarının finans­man ihtiyacı dolayısıyla Hazi­ne’nin yüklü tutarlarda borç­lanmaya gitmesinin, merkezi yönetim borç stokunu rekor bir düzeye taşıdığı görülüyor.

Haziran 2023 sonunda 5 trilyon 620,2 milyar lira olan, 2023 sonunda 6 trilyon 736,6 milyar liraya çıkan merke­zi yönetimin iç ve dış toplam borç stoku, bu yılın haziran sonu itibarıyla 7 trilyon 884,5 milyar liraya kadar yükseldi. Toplam borç stokunda bu yılın ilk yarısında yüzde 17 oranın­da 1 trilyon 147,9 milyar, son bir yılda ise yüzde 40,3 oranın­da 2 trilyon 264,3 milyar liralık net artış yaşandı.

Haziran sonu itibarıyla mer­kezi yönetim borç stokunun 3 trilyon 891,7 milyarını iç borç­lar, TL cinsinden karşılığı ola­rak 3 trilyon 992,8 milyar liralık bölümünü de dış borçlar oluş­turuyor. İç borçlar bu yılın ilk yarısında yüzde 21,3 oranında 682,4 milyar; son bir yılda yüzde 51,1 oranında 1 trilyon 316 mil­yar liralık net artış kaydetti. Dış borcun TL cinsinden karşılığı da net bazda bu yıl ilk altı ayda yüzde 13,2 oranında 465,5 mil­yar, son bir yılda ise yüzde 31,1 oranında 948,3 milyar lira arttı.

En hızlı artış “değişken faizli”de

Haziran sonu itibarıyla merkezi yönetim toplam borç stokunun 5 milyar 579,7 mil­yon lira ile en büyük bölümü­nü sabit faizli borçlar oluştu­rurken, 1 trilyon 792,4 milyar liralık değişken faizli ve 512,4 milyar liralık da TÜFE’ye en­deksli borç bulunuyor.

Miktar bazında en büyük artış ocak-haziran döneminde 759,3 milyar ve son bir yılda 1 trilyon 484,5 milyar lira ile stokta en bü­yük paya sahip olan sabit faizli borçlarda yaşandı. Söz konusu borçların bakiyesi bu yıl ilk al­tı ayda yüzde 15,8, son bir yılda yüzde 36,2 büyüdü. Oransal baz­da en hızlı artış ise ocak-haziran döneminde yüzde 23 ve son bir yılda yüzde 58,7 ile değişken fa­izli borç stokunda gerçekleşti. Bu borçlar altı ayda 335,6 milyar, son bir yılda 663,1 milyar art­tı. TÜFE’ye endeksli borçlar da ilk altı ayda yüzde 11,5 oranında 53,1 milyar, son bir yılda yüzde 29,5 oranında 116,8 milyar lira­lık büyüme kaydetti.

 Döviz borçlarının payı azaldı

 Toplam borç stokunun haziran sonu itibarıyla en büyük bölümünü 4 trilyon 718,1 milyar lira ile dövize dayalı borçlar oluşturmaya devam etti. TL cinsi iç borçların hacmi ilk altı ayda yüzde 31,5 ve son bir yılda yüzde 71,6 ile hızlı bir büyüme kaydederken, kurlardaki mutedil seyrin de etkisiyle dış borçlar ile döviz cinsi iç borçların toplamından oluşan dövizli stoktaki büyüme, ilk altı ayda yüzde 9, son bir yılda yüzde 25’le çok daha düşük kaldı.

Buna bağlı olarak dövizli borçların geçen yıl haziranda yüzde 67,2 olan toplam stoktaki payı 2023 sonunda yüzde 64,2’ye, bu yıl haziran sonunda da yüzde 59,8’e kadar indi. Ancak izleyen dönemde kurlarda yukarı yönlü hareket olması durumunda, dövize dayalı borç stokuna kur farkı yükü binmesi riski bulunuyor. Dört aydır politika faizini sabit tutan Merkez Bankası’nın önümüzdeki dönemde faiz indirme olasılığı konuşulurken, buna bağlı olarak kurlarda yukarı yönlü hareket senaryoları da dillendiriliyor.