Hayata dönen külliye
Hayat bu... Yarın ne olacağını kimse bilemiyor. Diyarbakır Kitap Fuarı'ndan, programladığım tarihten önce apar topar İstanbul'a dönmek zorunda kaldım. Ve taa aylar öncesinden planlanan Söke seyahatine de katılamayacağımı bildirdim. Halbuki gitmeyi, görmeyi istediğim oradaki mekân için, aynı tarihlerdeki başka bir etkinliği düzenleyenlere üzülerek "aranızda olamayacağım" demiştim.
Heyhat, Söke'ye de gidemedim işte. Ama, Söktaş'ın restore ettirdiği İlyas Bey Külliyesi'nin açılış davetlilerinden birisi olarak bu güzel ilçemizde neler olup bittiğini takip ettim. Şöyle gerçekleşmişti benim yokluğumda Söke'de yaşananlar:
Kültür ve Turizm Bakanı Ertuğrul Günay'ın katıldığı bir törenle kapılarını ziyarete açmıştı İlyas Bey Külliyesi. Milet antik yerleşmesi içinde yer alan binanın onarım ve restorasyon çalışmaları mimar Cengiz Kabaoğlu'nun başkanlığında, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Ege Üniversitesi ve Ankara Üniversitesi'nden arkeolog, sanat tarihçisi ve mimarların yer aldığı akademik danışma kurulunun desteğiyle tamamlanmıştı. Ve bu restorasyon projesi, Avrupa'nın kültürel mirasını korumayı misyon edinen Europa Nostra'dan bu yıl içinde "koruma ve kültürel mirasın değerlendirilmesi" kategorisinde Türkiye'den ödül alan tek proje olmuştu.
Gömleklik kumaş tasarımı ve üretiminin önde gelen markalarından Söktaş Yönetim Kurulu Başkan Vekilleri Muharrem Kayhan ve Hilmi Kayhan'ın ev sahipliğinde düzenlenen törende Kayhan ailesi üyesi, Harvard Üniversitesi Tarih Bölümü doktora öğrencisi Leyla Kayhan Elbirlik de bir konuşma yapmış "15. yüzyıldan günümüze kalan bu külliyenin gözümüzün önünde yok olup gitmesine seyirci kalamazdık. Bu nedenle gelecek nesillere de taşınabilmesi için önemli bir adım attık. Batı Anadolu'nun zengin kültürel mirasında önemli yer turan bu nadide eseri yeniden ziyaret edilebilir, yeniden kullanılabilir hale getirdik" demişti.
Europa Nostra ödülünün turizm açısından da bölgeye önemli katkı sağlayacağını belirten Leyla Kayhan Elbirlik şunları ifade etmişti:
"İlyas Bey Külliyesi restorasyonuyla kazandığımız bu ödülü ülkemize ve gelecek nesillere bir armağan olarak görüyoruz. Tarihi açıdan büyük değer taşıyan İlyas Bey Külliyesi'nin turistik değerinin de Europa Nostra ödülüyle birlikte artacağına ve daha fazla ziyaretçi çekeceğine inanıyoruz. Turizm artışı, Milet'in bağlı olduğu Aydın ili ve bölgeye yakın çevre ilçeler için ekonomik açıdan katma değer yaratacaktır. Bu ödülün ülkemizdeki diğer kurumları da tarihimizi ve kültürel mirasımızı koruyacak projelere imza atmaya teşvik edeceğini düşünüyoruz."
Anadolu Beylikleri döneminde Batı Anadolu'nun güçlü beyliklerinden Menteşeoğulları'nın ilme ve sanata verdiği değerin en önemli simgelerinden birisiydi bu yapı. Menteşeoğulları'nın son hükümdarı İlyas Bey tarafından 1404'te yaptırılmıştı. Külliye; cami, medrese, imaret, çifte hamam, çarşı gibi birimlerden oluşuyordu.
Söktaş, mekânın serüveninin anlatıldığı "İlyas Bey Külliyesi" kitabına da imza atmıştı. Kitap, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk ve İslam Sanatı Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. M. Baha Tanman ve Leyla Kayhan Elbirlik'in editörlüğünde, restorasyon projesiyle paralel olarak hazırlanmıştı. İçindeki fotoğraflar mimar ve fotoğrafçı Cemal Emden tarafından çekilmişti.
Türkçe ve İngilizce olarak iki dilli hazırlanan kitapta Menteşeoğulları'nın ve İlyas Bey'in Batı Anadolu'daki önemine ve etkisine geniş yer verilmişti. Anadolu Beylikleri konusunda uzman tarihçiler Elizabeth A. Zachariadou, Anthony Luttrell, Feridun M. Emecen ve Tuncer Baykara'nın makalelerinin yer aldığı kitapta Ayda Arel ve Kayahan Türkantoz da dönemin kent dokusu ve mimarisini ele almışlardı.
Kültürel dokuya katkı amacıyla atılan adımları yerinde görebilmek için her fırsatta ülkemizin dört bir köşesine giden bu satırların yazarı, ne yazık ki Söke'de bulunamamış, kendisine gönderilen basın bülteni, fotoğraflar, kitap ve anlatılanlarla yetinmek zorunda kalmıştı. Ama şuna da emindi ki ilk Ege seyahatinde bir kez daha Milet'e gidecek ve tabii ki külliyeyi de muhakkak ziyaret edecekti...