Hareketsizlik ve spekülatif eğilimler...

Gerek küresel ekonomik eğilimlerde gerekse finansal piyasalarda ciddi bir sıkışma, başka bir deyişle kilitlenme yaşandığı dikkat çekiyor. İster soğuk savaş, isterse dehşet dengesi deyin, bu durum kesinlikle bir şeylerin düzeldiği, belirsizlik ve kırılganlığın azaldığı anlamına gelmiyor. Ne gelişmiş ekonomik durgunluktan çıkabiliyor, ne de gelişmekte olanlar aynı tehlike ile tanışmaktan kaçınabiliyor. Merkez bankalarının olumsuz gelişmeleri öteleme adına yaptığı parasal genişleme hamleleri ne siyasi iradelerin oyalama ve durumu olduğundan daha iyi gösterme çabaları bu süreçte etkili oluyor. Ağırlaşmış sorunlar ve büyük dengesizliklere rağmen finansal piyasalar ileri veya geri gidemiyor, belli bir bant içinde sıkışıyor. Sanki fırtına öncesi bir sessizlik, bir konsolidasyon yaşanıyor. Bu durum kısa vadede bir nefes alma şansı sağlasa da sorunlar ağırlaşmaya devam ediyor. Bu düşük fiyat hareketliliği zaman içinde risk alma isteğini azaltabilir, sistemi oluşturan kurumsal yapının taşıdığı risk kontrolsüz bir şekilde artabilir...

Küresel ekonomideki eğilimler riskten kaçınma eğiliminin artması ve piyasalarda buna bağlı dalgalanmalar yaşanması gerektiğine işaret ediyor. Durgunluk, belirsizlik ve kırılganlığı artıran ekonomik bir rahatsızlık ise yaygınlaşıyorsa daha farklı bir sonuç beklenemez. Merkez bankaları ve siyasilerden gelen eylem veya söylemler bunu bir süre geciktirebilir, fakat sorunlar ağırlaşmaya devam ettiği sürece önleyemez. Son on yılda salt kısa vadeli spekülatif güdülerle ve sorunların ağırlaşması pahasına günün kurtarıldığı hatırlanır ise durumun ciddiyeti daha iyi anlaşılabilir. Spekülatif güdü yokluğunda, manipülatif yaklaşımlar ile mevcut dehşet dengesini korumak tek kelime ile imkansızdır. Hareketsizlik spekülatif güdüleri öldüren, devre dışı bırakan bir eğilimdir, risklerin spekülatiften manipülasyona mecbur olan kurumsal yapıya devri kırılganlığı olağandışı boyutlara çıkaracak bir durumdur.

1995 sonrasında hızla bozulan rekabet koşulları ve ağırlaşan yapısal sorunlar yatırımcıları sarsmış, boşluk kısa vadeli spekülasyona dayalı balonculuk ile doldurulmuştu. Bu aşamada sormak gerekiyor spekülatif güdülerin devre dışı kaldığı bir ortamda tüm piyasalar başarı ile manipüle edilebilir ve dehşet dengesi korunabilir mi? Siyasi istikrarsızlık küresel ölçekte güçlenir ve güven bunalımı derinleşir iken böyle bir olasılık mümkün olabilir mi? Sürdürülebilir olmayan eğilimler ve bu süreçteki geleneksel olmayan tercihler insanlığın ufkunu karartmaya devam ediyor. Denize düşünce yılana sarılmak durumunda kalanların, çaresizlerin umudu olması hepsini oyalaması ve daha pek çok işi eşanlı olarak başarması olası mıdır?

Parasal genişleme ile sermaye piyasalarının satış baskısı altında kalmasını, petrolü baskı altına alarak emtia piyasalarının yükselerek enflasyon baskısı üretmesini bir süre engelleyebilirsiniz. Bu iki konuda başarı şansını azaltmak adına döviz piyasalarını bir süre belli bir aralıkta tutabilirsiniz. Fakat sorunlu ekonomi ve banka sayısının geometrik bir hızla artmasını ve devamında tsunamiyi anımsatacak büyük dalgalanmaları önleyemezsiniz. Mevcut yaklaşımın gelir dağılımını ve rekabet koşullarını daha büyük bir hızla bozması ve küresel talebin daralması sadece bir zaman meselesidir. Kurumsal yapıyı temsil edenlerin bu yazdıklarımıza katılmayacağı, durumun böyle olduğu gerçeğini her fırsatta inkar edeceğini biliyoruz, böyle yapmazlar ise her şeyin süratle kontrolden çıkacağının farkındalar ve daha fazlası ellerinden gelmiyor.

Dolar diğer paralara karşı seri bir şekilde değer kaybeder veya herhangi bir sebeple petrol sert bir şekilde yükselir ise enflasyon baskısı artacak, kırılganlık olağandışı seviyelere sıçrayacak... Sermaye piyasalarını destekleyelim, bilançoları koruyalım derken evdeki hesap çarşıya uymayacak. Durum böyle olunca döviz ve emtia piyasalarında da aşırı hareketleri engellemek için her yol, gidebildiği yere kadar denenecek. Parasal genişleme ile sermaye piyasaları desteklensin, ama döviz ve emtiada aşırı hareketlere izin verilmesin! Bu kafa yapısı içinde olanlara sormak gerekiyor, madem bunu becerebiliyordunuz, öyleyse küresel krizi neden önleyemediniz? Devamında yaşanan dalgalanmalara neden seyirci kaldınız ve sorunların ağırlaşmasına tepki veremediniz?

Günü kurtarmayı, insanlığın farkındalığını azaltmakta arayanlar, akıllarını iyiye kullanamaz ve en büyük aptal yarışının ön safında koşmaktan kurtulamazlar. Çaresizliğin giderek arttığı, çıkar çatışmalarının keskinleştiği, kimsenin tek süper güç olamadığı ve istikrarsızlığın arttığı bir ortamda her şey mümkündür; belki bugün günü kurtarmış olabilirsiniz, fakat yarın ne olacağını ve nelerin hiç olamayacağını bilemezsiniz. Hareketin olmadığı yolda spekülatör olmaz, boşluğu sistemik kurumların eğilimleri yönlendirmek adına doldurmaya çalışması, sistemik çöküşe çok az kaldığı anlamındadır... Ekonomide ve piyasalardaki eğilimlerin hepsini yönlendirmeyi mümkün kılacak enerjiye sahip olabilen bir yapı hiç olmadı...