Harcayalım mı, biriktirelim mi?

SEKTÖRÜN İÇİNDEN / Can Kantar can.kantar@gmail.com Sigorta konusunda hâlâ pek çok kişi gerekli bilgi birikimine ve bilince sahip değil Geçen gün bir arkadaşımla sohbet ediyorum. Arkadaşım, "Ben bu işi anlamıyorum, bir taraftan bankalar kredi kartlarını kullanalım diye yapmadıklarını bırakmıyor. Cazip kampanyalar borç ertelemeler, bol bol para harcama teşvikleri. Diğer taraftan da aynı bankanın ortak olduğu bireysel emeklilik şirketi 'para biriktir' diyor. Ne yapacağımızı şaşırdık, harcayalım mı, biriktirelim mi?" dedi. Açık söyleyeyim önce ne cevap vereceğimi şaşırdım. Çünkü arkadaşım haklı. Bu noktada önce kendi sektörümü düşündüğüm için cevap olarak, "Sen diğerlerine bakma 'biriktir" dedim. Son zamanlarda birçok arkadaşımla aramızda şu tarz diyaloglar geçiyor: Bireysel emeklilik yaptırdınız mı? "Ben Bağkurluyum ya da SSK emeklisiyim." Öyle bir söylüyor ki sanki durumlarından çok memnunlar. Gençlere soruyorum; cevap olarak "Daha emekliliğe çok var" diyorlar. Bir diğer arkadaşıma soruyorum, "Benim param yok" diyor. Aynı arkadaşıma tekrar soruyorum, "Kredi kartları ile aran nasıl? Cevap, "Borç içindeyim, asgari ödeme ile yuvarlıyorum." Peki diyorum harcamaya paran var, biriktirmeye yok mu? "Valla ikisi bir arada nasıl olur ki" cevabını alıyorum. Hayat sigortan var mı? "Var tabii arada gidip muayene oluyorum, ilaç alıyorum iyi oluyor" (Hayat ile sağlık sigortasını karıştırıyor). Birikimli hayat sigortan var mı? "Bundan 13 sene önce yaptırmıştım, kendim biriktirseydim daha iyiydi". Onları sektörle ilgili bilgilendirmek için, "Bireysel emeklilik var, birikimli hayat sigortaları var. Eskiye göre çok şey değişti. Yeni yasa ile artık tüketici korunuyor. Sigortalının mağdur olması mümkün değil. Sen ne aldığını bileceksin, ne zaman sistemden çıkabileceğini bileceksin. Vergi avantajları var." Peki aldığım cevap nedir dersiniz? "Türkiye'de kolay kolay bir şey değişmez". Arkadaşımı sektör hakkında bilgilendirmeye devam ediyorum: "Gelirinin yüzde 10'u birikim için yeterli. Bireysel emeklilik sistemine şu ana kadar 1.5 milyon kişi girdi. Fonda 5 milyar YTL para birikti. Sistem çok güvenli. Burada faaliyet gösteren 10 dev şirket var. Ayrıca bu şirketler sıkı bir şekilde denetleniyor. Paralarınız Takasbank'ta. Yani şirketlere bir şey olmaz. Olsa da paranız Takasbank'ta, yani devlet güvencesinde." Cevap: "Bizim ülkede ne olmaz denilen şeyler oldu, bunları geç abi". Benim yanıtım ise, "Bak enflasyon yüzde 9-10. Devletin verdiği faiz yüzde 14-16. Bireysel emeklilikteki birikimin yılda ortalama getirisi ise yüzde 21. Seçtiğin risk kategorisine göre daha çok bile kazanabilirsin. Ayrıca işsiz kaldın, yeni iş bulana kadar dondurabilirsin. Paran para olarak orada durmaya devam ediyor." Cevap: "Yok abi ben sigortacılara güvenmem." Anlatmaya devam ediyorum: "Bir, sigortacılara güvenmen gerekiyor. İki bireysel emeklilik bir sigortadan ziyade bir fon yönetim sistemi. Ayrıca sigorta sistemine neden güvenmiyorsun? Adamlar önce sigorta şirketlerini dolandırmaya çalışanları ayıklamaya çalışıyor. Sen dürüst bir sigortalıysan korkmana gerek yok. Sigorta şirketinin sana farklı davrandığını göreceksin." Soru ve cevaplar bu şekilde uzuyor tabii ki. Çünkü hâlâ pek çok kişi bu konularda gerekli bilgi birikimine ve bilince sahip değil. Bunu başka bir örnekle de şöyle açıklayabiliriz: Sigorta şirketinin genel müdürü bir arkadaşına ferdi kaza sigortası yaptırmış. Sigorta bitiminde arkadaşı genel müdürü ziyarete gelmiş ve "Sen bana geçen sene ferdi kaza sigortası yaptırmıştın, param boşa gitti" demiş. Genel müdür ise, "Paranın boşa gitmemesi için ölse miydin yani?" diye cevap vermiş. Diğer taraftan binlerce iyi olay gerçekleşiyor, mağdurlar sigorta şirketlerinden paralarını alıyor. Bunları örneklemek doğru olmaz. Yolda bir otomobil size vurup kaçsa bile sigorta şirketlerinin katkılarıyla oluşan güvence fonundan sağlık harcamalarınızı tahsil edebiliyorsun. Bu nedenle bazı örnekler nedeniyle sigortacılara haksızlık etmemek gerekiyor. Bu noktada sigorta şirketleri de çıkıp, "Biz onun hasarını, şunun evinin parasını, diğerinin otomobil parasını ödedik derse ne olacak?" Bu nedenle arkadaşıma son tavsiye olarak "Sen şimdiden birikime başla, bireysel emeklilik yaptır" dedim. Gelen yanıt ise klasik... "Abi en az kaç para ile sisteme giriliyor!.." İşlem tamam...