Hanke: Serbest piyasa ekonomisi olmayan ülkelerde sıkıntı sürecek

Dünyanın en önemli ekonomistlerinden biri olarak kabul edilen John Hopkins Üniversitesi Ekonomi Profesörü Steve H. Hanke, serbest piyasa ekonomisi ve girişimci kapitalist sistemi ekonomik krizin temel nedeni olarak gösterenleri eleştiriyor.

"2008 yılından bu yana yaşanan paniğin ardından parmak ile suçlu göstermek moda halini aldı" diyen Hanke, serbest piyasaya yönelik eleştirilerin gerçek verilere dayandırılmadan yapıldığını, hatta ABD'li politikacıların da bu görüşü sorgulama ihtiyacı duymadan bir "din" gibi kabul ettiklerini söylüyor.

Hanke, "Herkes 'bırakın yapsınlar' dönemi sona erdi diyor. Örneğin New York Times köşe yazarı Paul Krugman, 'Mevcut krizin daha da derinine inecek olursak, krizi engellenemez hale getiren yanlışlıkların 1980'li yıllara, yani Reagan yıllarına dayandığını görürüz' yorumunda bulunmuştu" derken, gerçek verilerin bu yönde olmadığını söylüyor.

Sıkıntı endeksi eleştirilere soğuk duş etkisi yapıyor

Hanke bu kapsamda, ABD'li ünlü ekonomist Arthur Okun tarafından gerçekleştirilen ve sıkıntı endeksi (misery index) adı verilen endekse gönderme yapıyor.

Johnson hükümetinde Ekonomik Danışmanlar Konseyi Başkanlığı yapmış Okun'un endeksi bir ülkede yaşanan yıllık enflasyon ve işsizlik oranlarının toplamından oluşuyor. Bu sayede stagflasyon (ekonomik durgunluk- yüksek enflasyon ortamı) tehlikesinin ölçülmesi amaçlanıyor. Endeks aynı zamanda sosyal huzurun da göstergelerinden biri olarak kabul ediliyor. Amerikan ekonomisine ilişkin büyüme ile işsizlik rakamlarını inceleyen Arthur Okun, reel büyüme oranının yüksek olduğu yıllarda işsizlik oranının düştüğünü, aksine reel büyüme oranının düşük düzeyde kaldığı hatta negatif olduğu yıllarda, işsizlik oranının arttığını ortaya koyuyor. Örneğin Okun endeksine göre geçen 40 yıl içinde Amerikalılar'a en az sıkıntıyı 1993-2000 yılları arasında döneminde enflasyonun ve işsizliğin en düşük olduğu dönemi yaşamışlar. ABD'de en dertli dönem ise Jimmy Carter dönemi olmuş. Enflasyon ve işsizliğin toplamı yüzde 22'ye ulaşmış.

2. Dünya Savaşı'ndan bu yana her ABD hükümetine yönelik ekonomik sıkıntı seviyesini ortaya koyan endeks, ekonomik durumun daha iyiye mi yoksa kötüye mi gideceğine dair çok fazla bilgi vermediğinden dolayı, 1996 yılında Harvard Üniversitesi Profesörü Robert Borro tarafından değiştirilmiş. Borro'nun endeksi dört unsurdan oluşuyor. Enflasyon oranı, kredi faizi oranı ve işsizlik oranının toplamından yıllık GSYH değişim oranı çıkartılıyor. Ortaya çıkan sonuç ise ülkenin sıkıntı seviyesini ortaya koyuyor.

Borro'nun ölçüm sisteminde yaptığı değişikliğin çok sayıda olumlu etkisi olduğunu söyleyen Hanke, bu konuda şu yorumlarda bulunuyor: "Değiştirilmiş Sıkıntı Endeksi tarafından ortaya konan veriler ABD ekonomisinin durumunu açık bir şekilde ortaya koyuyor. Her ne kadar 'serbest piyasa yılları' eleştirilmiş olsa da, Reagan'ın 'serbest piyasa yılları'nın ekonomik açıdan çok iyi yıllar olduğunu görüyoruz. Clinton'un 'büyük hükümet dönemi sona erdi' dediği 1996'sonrası da çok iyi bir dönemdi. Sıkıntı endeksi, serbest piyasalara yönelik tüm eleştirilerde soğuk duş etkisi yaratıyor. Öyle ki bu eleştiriler, hiçbir araştırma yapılmaksızın adeta bir din gibi kabul edildi."

Endonezya örneği

Ekonomik gerçekleri ortaya koymak için, sıkıntı endeksinin uygun verilerin bulunduğu ülkelere uygulanabileceğini ifade eden Hanke, bu kapsamda Endonezya örneğini ele alıyor ve Borro'nun dört ekonomik veriyi kullanarak gerçekleştirdiği endeksi Endonezya'nın son 20 yılına uyguluyor. Hanke bunun sonucunda ortaya çıkan tabloya yönelik şu değerlendirmelerde bulunuyor: "Endeks, faiz, enflasyon ve işsizlik oranlarının toplamından, yıllık GSYH değişim oranının çıkartılmasından oluşuyor. 1997-1998 yıllarında yaşanan Asya finans krizi sırasında, Endonezya'nın sıkıntı endeksinde büyük bir sıçrama izleniyor. Endeks 1999 yılında normale dönüyor. Bir sonraki 10 yıl boyunca da endeks alt seviyelerde seyrediyor. Bu yıllar Endonezya'nın dünya ekonomisinin ritmini izlediği yıllara denk geliyor. Sonuçta son 20 yılda, Endonezya 'ekonomik sıkıntı' seviyesi olarak sınırlı bir iyileşme yaşamış. Farklı hükümetler ekonomik sıkıntı düzeyini, batılı ülkeler gibi aşağı çekmeyi başaramamışlar."

Endonezya, Dünya Bankası'nın ülkelerdeki serbest piyasanın gücünü, işleyişini ve iş yapma kolaylığını ölçen 'İş Yapma Kolaylığı 2009' raporunda da 181 ülke arasında 129. sırada yer alıyor.

Hanke'ye göre Endonezya'da sıkıntı endeksinin yüksek düzeyde olmasının başlıca nedeni, ülkede işleyen bir serbest piyasa ekonomisinin olmaması.