Hangi davranışlar fesihte geçerli neden olabilir?

İş güvencesi son 7-8 yılda, iş dünyasında en çok sorun yaşanan konulardan birisidir. Özellikle küçük işletmelerin iş sözleşmesinin feshinde geçerli neden olup olmadığına bakılmaksızın fesih yoluna gitmeleri yüklü miktarlarda tazminat ve boşta geçen sürenin ücretini ödemelerine neden olmuştur.

İşçinin işe iadesine karar vermesi durumunda, işveren karar tarihinden itibaren bir ay içinde işçiyi işe başlatmak zorundadır. İşveren işçiyi öngörülen süre içinde işe başlatmaz ise, işçiye tazminat ödemekle yükümlü olacaktır. Bu tazminat, iş sözleşmesinin sona erdirilmesi ve işverenin işçiyi işe başlatmama sebepleri göz önünde tutularak, en az dört aylık ve en çok sekiz aylık ücreti tutarında olmak üzere, mahkeme veya özel hakem tarafından takdir edilecektir.

Yine, davanın sonuçlanmasının öngörülen dört aylık süreyi aşması halinde -işveren işçiyi ister işe başlatmış, isterse başlatmamış olsun- işçi çalıştırılmadığı sürenin en çok dört aya kadar olan kısmı için ücretini ve diğer haklarını alabilecektir.

4857 sayılı İş Kanunu'nun feshin geçerli sebebe dayandırılması başlıklı 18. maddesinde, otuz veya daha fazla işçi çalıştıran işyerlerinde en az altı aylık kıdemi olan işçinin belirsiz süreli iş sözleşmesini fesheden işverenin, işçinin yeterliliğinden veya davranışlarından ya da işletmenin, işyerinin veya işin gereklerinden kaynaklanan geçerli bir sebebe dayanmak zorunda olduğu hükme bağlanmıştır.

İş sözleşmesinin, 4857 sayılı Yasa'ya uygun olarak işveren tarafından feshedilebilmesine olanak tanıyan diğer bir yol, işçinin davranışlarından kaynaklanan nedenlerdir.

Esasen, 4857 sayılı İş Kanunu'nun 25'inci maddesinde, işçinin iş sözleşmesinin feshine ilişkin düzenlemeler yer almaktadır. İşçinin, 4857 sayılı Kanu'nun 25/II. Bendi uyarınca iş akdinin sona erdirilmesi halinde işçiye herhangi bir ihbar ve/veya kıdem tazminatı ödenmesine gerek bulunmamaktadır. İşçinin davranışına ilişkin düzenlemelerin bir kısmı 25'inci madde kapsamında değerlendirilebilecektir. Ancak, bazı davranışların 25'inci madde kapsamında yer almamakla birlikte iş barışını bozması, diğer işçilerin çalışma şevkini kırması ve işyerinde performans düşüklüğüne neden olması halinde iş akdi 4857 sayılı Yasa'nın iş güvencesine ilişkin 18-21. maddelerine uygun olarak sona erdirilebilecektir.

4857 sayılı Kanun'un 25'inci maddesinde belirtilen derhal fesih için öngörülen sebepler niteliğinde olmamakla birlikte işçinin iş sözleşmesine aykırı davranışları bulunabilir. Madde gerekçesinde bunlara örnek olarak;

* İşverene zarar vermek ya da zararın tekrarı tedirginliğini yaratmak,

* İşyerinde rahatsızlık yaratacak şekilde çalışma arkadaşlarından borç para istemek,

* Arkadaşlarını işverene karşı kışkırtmak,

* İşini uyarılara rağmen eksik, kötü veya yetersiz olarak yerine getirmek,

* İşyerinde iş akışını ve iş ortamını olumsuz etkileyecek bir biçimde diğer kişilerle ilişkilere girmek,

* İşin akışını durduracak şekilde uzun telefon görüşmeleri yapmak,

* Sık sık işe geç gelmek ve işini aksatarak işyerinde dolaşmak,

* Amirleri veya iş arkadaşları ile ciddi geçimsizlik göstermek, sıkça ve gereksiz yere tartışmaya girişmek gibi

haller sayılmıştır. Bu sebepler de sınırlı olmayıp örnek olarak verilmiştir. Bu nedenle aşağıda yer alan hususlar da işverene, işçinin davranışlarından kaynaklanan nedenlerle iş akdini sona erdirme olanağı vermektedir. Bunlar;

a) Yapılan uyarılara rağmen, işyerinde iş arkadaşlarını rahatsız edecek şekilde çalışması veya üretimi/iş akışını olumsuz etkilemesi,

b) İşverenin iş yaptığı kişi veya kurumlardan, işvereni zor durumda bırakacak şekilde borç para istemesi veya işyerindeki konumunu kullanarak makul olmayan bir şekilde alış veriş yapması,

c) İş sözleşmesine aykırı olarak, işverenin izni olmadan başka bir işyerinde çalışması,

d) Sık sık ve gereksiz yere viziteye çıkarak iş planlamasını bozması veya üretimi aksatması ve hastalığının süresini uzatacak davranışlarda bulunması,

e) İşverenin iş ilişkisi bulunan kişi veya kurumlardan ya da hizmet işletmelerinde müşterilerden gelen şikayetler nedeniyle yapılan uyarılara rağmen bu davranışlarını düzeltmemesi,

f) görevini aksatması,

gibi nedenlerdir.