Hanehalkı harcamıyor talep daralıyor
Ekonomideki durgunluğun nedeni talep daralması. Talep daraldığı için üretin düşüyor, işsizlik artıyor.
Talep daralmasının 2008 yılının son aylarında ne boyuta ulaştığı biliniyor ama, 2009 yılının ilk ayları hakkın da fazla bilgi yok.
DÜNYA'da Mehmet Kaya dün, Ercan Türkan'ın çalışmasına dayalı olarak ocak ayında fiyat artışlarından arındırılmış (reel) tüketim gerilemesinin yüzde 6.3 oranında olduğunu yazdı. (Sayfa 2)
Devlet Planlama Teşkilatı, belli malların üretim ve satış rakamlarını aylık olarak izliyor. 2008 Aralık ayına kadarki döneme ait rakamları yayınladı.
Beyaz eşya ve otomobil satışlarında büyük gerileme görülüyor ama, sadece bu ürünler ekonominin genelindeki tüketim daralmasının boyutunu gösteremez. Önemli olan sanayinin toplam cirosu ve siparişlerdeki değişim ile kapasite kullanımı oranı ve sanayi üretiminin değişimidir.
Aralık ayında sanayinin cirosunun bir yıl öncenin aynı dönemine göre yüzde 4.2 oranında, siparişlerin 9.9 oranında azaldığı anlaşılıyor.
Aralık ayında kapasite kullanımının yüzde 64.7'ye düştüğü, sanayi üretiminin yüzde 17.6 oranında gerilediği vurgulanıyor.
Tüketimdeki gerilemenin boyutu, dolaylı vergilerin yüzde 5.9 oranında gerilemesinden izlenebiliyor.
Talep daralması karşısında, talebi canlandırıcı tedbirler olarak gündeme kamu harcamalarının artırılması, emeklilere hemen harcamak şartı ile çek dağıtılması önerileri tartışılıyor.
İktisatçı Mustafa Sönmez, geçen hafta açıklanan bir çalışmasında, toplam harcamalarda kamu harcamalarının payının küçüklüğünü vurgulayarak, kamunun harcamaları artırarak talepteki daralmayı önleyemeyeceğine işaret ediyor.
Çünkü toplam milli gelirin harcanmasında hanehalkının tüketiminin ağırlığı yüzde 70 dolayında. Özel sektör yatırımları yüzde 22 dolayında.
Buna karşılık devletim tüm harcamaları yüzde 15 dolayında. (Milli gelir harcama tablosunun diğer kalemleri hesaba katılmadığından toplam 100'ü aşar.)
Açık anlatımı ile harcamalarda ağırlığı olan hanehalkının tüketimidir. Hanehalkının tüketimini kısması talebi daraltan temel etkendir.