Ham petrol fiyatları bunca düşerken enflasyon neden yüksek?
Bugün yeni yılın ilk ayının enflasyon gerçekleşmeleri belli olacak. Enflasyona ilişkin bu köşede şimdiye kadar epey ‘dedikodu’ yaptım. Özellikle uzun yıllardır enflasyonun yüzde 8.3 etrafında bir yukarıya bir aşağıya salınıp durduğunu, ne yukarıya ne de aşağıya doğru bir eğilim gösterdiğini bıkmadan vurguladım. Son günlerde dikkatimi çeken bir olgu daha var; dolayısıyla sizinle paylaşmak istiyorum.
Grafikte, Ocak 2012’den bu yana bir yıl öncesinin aynı ayına göre hem dolar cinsinden ham petrol fiyatlarındaki hem de tüketici fiyatlarındaki yüzde değişim oranları var. Tüketici enflasyonu az önce belirttiğim gibi ‘âşık olduğu’ ortalama düzeyi etrafında belirgin bir katılık gösteriyor. Oysa ham petrol fiyatları, birkaç ay dışında tüm bu dönemde düşüyor. Özellikle 2014’ün ortalarından itibaren petrol fiyatlarındaki düşüş çok keskin ama enflasyon bana mısın demiyor.
İlk itirazı duyar gibiyim. Haklısınız elbette; enflasyon açısından önemli olan lira cinsinden ham petrol fiyatlarındaki değişim, dolar cinsinden olanı değil. Ama zaten benim de gelmek istediğim nokta burası. Lira cinsinden ham petrol fiyatları, dolar cinsinden ham petrol fiyatları ile döviz kurunun çarpımına eşit. Dolar cinsinden ham petrol fiyatları bizim kontrolümüzde değil. Oysa döviz kuru, uyguladığımız ekonomi politikası ile doğrudan alakalı, özellikle de para politikası ile. Kontrolümüz altında olmayan dolar cinsinden ham petrol fiyatları lehimize keskin biçimde düşerken, kontrolümüz altındaki ekonomi politikası tüketici enflasyonunun bu olumlu gelişmeden nasibini almasını engellemiş.
Normal koşullar altında dolar cinsinden ham petrol fiyatlarındaki düşüşün en önemli üç etkisi ne diye sorulsa hemen herkesin bir çırpıda sayabileceği üç etki var: Enflasyonu ve ithalatı olumlu yönde etkilerken, petrol ihracatçısı olan ülkelere ihracatımızı azaltır. Ne yazık ki, bir çırpıda akla gelen olumlu yöndeki iki etkinin birinden şu ana kadar yararlanamamış durumdayız. Bu olguda para politikasının önemli rolü var. Elbette şu olası itirazın da farkındayım: “Tüketici fiyatları lira cinsinden ham petrol fiyatlarının yanı sıra vergilerden de etkileniyor. Petrol ürünlerinin fiyatları üzerindeki vergilerde bir değişiklik olmadı ki.” Ama yanıtım yine aynı. Vergiler de bir ekonomi politikası aracı.
Dolayısıyla sonuç değişmiyor: Ekonomi politikamızı enflasyonu önemli ölçüde düşürücü yönde etkilemesi beklenen çok olumlu bir gelişmeden yararlanacak biçimde uygulamamışız. Zaten enflasyon da (elbette başka koşulların da ‘katkısıyla’) düşmemiş. O zaman da şu soruyu sormak kaçınılmaz oluyor. Rakiplerimize kıyasla yıllardır daha yüksek düzeyde olan ve dolayısıyla ihracat pazarlarımızda rekabet gücümüzü olumsuz etkileyen enflasyonu biz nasıl düşüreceğiz?
