Halka Açık AŞ'lerde (HAAŞ) -transfer fiyatlarında- değerleme yaptır

Bu konuda yayınlanan SPK Tebliği ( Seri IV no:41) 19 Mart 2008 Çarşamba tarihli Resmi Gazete'de yayınlandı ve bir kısım hükümleri 20 Mart dan itibaren de yürürlüğe girdi. 28 Kasım 2008 tarihinde de SPK tarafından ilave açıklamalar yapıldı. Tebliğin tamamına www.vergiportali.com'dan erişebilirsiniz. Bugünkü yazımda bu tebliğle getirilen bazı yükümlülüklere tekrar (daha önce de bu konuda 21 Mart 2008 de bir yazı yayınlamıştım) dikkatinizi çekmek istiyorum

Halka açık şirketlerde transfer fiyatlaması incelemeleri

Değerli DÜNYA okurları HAAŞ'lar da SPK tarafından transfer fiyatlaması yönünden yapılan denetimlerin artırıldığını müşahade ediyoruz. Aşağıdaki bölümlerde detaylı bir şekilde SPK tarafından yapılan düzenlemeyi tekrar dikkatlerinize sunma gereği hissettik. Uygulamada bu düzenlemenin birkaç rapor tanzimi dışına dikkate alınmadığını gözlemledik. Oysa ilişkili şirketten satın alınan veya ilişkili şirketlere satılan mallar da dikkate alındığında bu kapsama girecek şirket sayısının hemen hemen tüm HAAŞ ları kapsayacak boyutta olması gerekmektedir.

Bu durum birazda SPK'nın değerlemeyi kim yapacak ve hangi esaslara göre yapacak konusunda yapacağı açıklamanın gecikmesi yol açtı. 28 Kasım da kim yapacak konusunda açıklık getirdi, fakat bize göre halen nasıl yapılacağı konusunda açıklık mevcut değildir.

Değerlemenin hangi esaslara göre yapılacağı konusuna biran önce açıklık getirilmesinde fayda mülahaza ediyoruz.

Değerlemeden kasıt nedir? Nasıl yapılır?

Düzenleme belki gayrimenkul, bir kısım makine ve teçhizat satışları açısından görece kolay olabilir ve uzman kuruluşlarca yapılabilir. Ancak mal ve hizmetlerin değerlemesi ve bu çerçevede fiyatların adil ve makul olduğu yönünde denetim görüşü verilebilmesi oldukça zordur.

Başka ülkelerde SPK vb. kuruluşların denetim kuruluşlarından bu yönde görüş istendiği başka bir ülke var mı, inanın bilmiyorum. Ancak bu onu vergi hukukunun en zor ve tartışmalı konularından biridir.

Bu konuda bir değerlendirme yapılırken OECD prensipleri ve rehberlerinin dikkate alınması daha makul ve dünyadaki genel eğilime uygun bir uygulama olarak görülmektedir. Nitekim Yeni Kurumlar Vergisi Kanunu'nda bu husus bu çerçevede bir kanun maddesi ile düzenlenmiş, akabinde bu maddeye dayanılarak bir Bakanlar Kurulu kararı ve genel tebliğ yayınlanmıştır. Vergi mükelleflerinden her yıl bir form doldurmaları ve bazılarının da bu konuda bir rapor hazırlamaları istenmiş, rapor format ve içeriği de düzenlenmiştir.

Vergi mükelleflerince hazırlanan bu raporlar istenildiğinde mali idareye ibraz edilmektedir. Mükellefler bu raporları hazırlarken danışman desteği alabilmektedir.

Bütün bu açıklamalar çerçevesinde SPK'nın da konuyu tekrar inceleyerek gayrimenkul vb. değerlerin tespiti dışında kalan mal ve hizmetler için aynı yolu izlemesinde, konuyu belirgin hale getirebilmek, uygulanır kılmak ve uygulama birliği sağlayabilmek için fayda vardır.

Tahminimiz odur ki, şu an çok sayıda şirket mevcut düzenlemeye uyumsuz vaziyette olup ne yapacağını bilmez durumdadır. Denetim şirketleri de nasıl bir rapor oluşturabilecekleri, neye göre denetim yapacakları, sonucu nasıl bağlayacakları konusunda aynı durumdadır.

Bu açıklamalardan sonra yapılan düzenlemeyi inceleyelim.

İşlem bazında değerleme yaptırma yükümlülüğü

Payları borsada işlem gören ortaklıklar ile ilişkili tarafları arasındaki varlık, hizmet veya yükümlülük transferleri işlemlerinde her bir işlemin tutarının, ortaklığın kurul düzenlemeleri uyarınca kamuya açıklanan son yıllık finansal tablolarında yer alan aktif toplamının veya brüt satışlar toplamının yüzde10'una veya daha fazlasına ulaşacağının öngörülmesi durumunda, işlem öncesinde, kurulca esasları belirlenen kuruluşlara işlemin değerlemesinin yaptırılması zorunludur.

İlişkili taraf işlemlerinin değerlemesini yapan kuruluş, işlemin şartlarının adil ve makul olup olmadığına ilişkin görüşüne raporunda yer vererek raporunu ortaklık yönetim kuruluna sunar. Ortaklık yönetim kurulu, söz konusu raporu dikkate alarak ilişkili taraf ile yapılacak işlemlerin gerçekleştirilip gerçekleştirilmeyeceğine karar verir. İlişkili taraf işlemlerinin gerçekleştirilmesi durumunda, işlemlerin taraflarının birbirleriyle olan doğrudan veya dolaylı ilişkileri ile işlemlerin niteliğine ilişkin bilgiler; değerlemede kullanılan varsayımları ve değerleme sonuçlarını içeren değerleme raporu özeti; işlemler değerleme raporunda ulaşılan sonuçlara uygun bir şekilde gerçekleştirilmemişse bu durumun gerekçesine ilişkin açıklama, yapılacak ilk genel kurul toplantısından 15 gün önce ortakların incelemesine açılarak söz konusu işlemler hakkında genel kurul toplantısında ortaklara bilgi verilir.

Bir hesap dönemi içinde en az iki defa yapılan veya yapılacak olan işlemlerin değerlemesi

a) Yönetim kurulunun görevi ve yükümlülüğü

İlişkili şirketlerle yapılan ve yaygın ve süreklilik arz eden (bir hesap dönemi içinde en az iki defa yapılan veya yapılacak olan işlemlerin) varlık, hizmet ve yükümlülük transferleri işlemlerinde işlemlere ilişkin şartlar yönetim kurulu tarafından belirlenir.

b) Yüzde 10'u aşan işlemlerde değerleme yaptırma zorunluluğu

Payları borsada işlem gören ortaklıkların, ilişkili taraflarla olan yaygın ve süreklilik arz eden varlık, hizmet ve yükümlülük transferleri işlemlerinin tutarının kurul düzenlemeleri uyarınca kamuya açıklanacak yıllık finansal tablolarında yer alan aktif toplamının veya brüt satışlar toplamının yüzde 10'una veya daha fazlasına ulaşacağını öngörmeleri halinde bu şartların adil ve makul olup olmadığına ilişkin olarak kurulca esasları belirlenen kuruluşlara işlemler öncesinde değerleme yaptırmaları zorunludur. Ortaklık yönetim kurulu, söz konusu raporu dikkate alarak ilişkili taraf ile yapılacak işlemlerin gerçekleştirilip gerçekleştirilmeyeceğine karar verir.

c) Değerleme şirketlerine hazırlatılacak yıllık uyum raporu

İlişkili taraflarla yürütülen işlemler öncesinde değerlemeye tabi tutulan yaygın ve süreklilik arz eden işlemlerle ilgili olarak, her hesap dönemi sonunda, değerleme kuruluşu tarafından, işlemler öncesinde yapılan değerleme çalışmalarında ulaşılan sonuçlar ile bu sonuçlar çerçevesinde yönetim kurulu tarafından belirlenen şartlara uyulup uyulmadığı hususunda bir rapor hazırlanır ve bu raporun özeti yıllık olağan genel kurul toplantısından 15 gün önce ortakların incelemesine açılarak söz konusu işlemler hakkında genel kurul toplantısında ortaklara bilgi verilir.

d) İzleyen hesap dönemi için şartların kurulca denetlettirilmesi

İlişkili taraflarla olan yaygın ve süreklilik arz eden işlemlerin izleyen hesap döneminde de sürdürülmesine karar verilmesi halinde ortaklık yönetim kurulu tarafından işlemlere ilişkin şartlar gözden geçirilir ve gerektiği takdirde yeniden belirlenir.

Söz konusu işlemlerin izleyen hesap dönemi sonunda kurul düzenlemeleri uyarınca kamuya açıklanacak yıllık finansal tablolarda yer alan aktif toplamın veya brüt satışlar toplamının yüzde 10'una veya daha fazlasına ulaşacağının öngörülmesi durumunda izleyen hesap döneminde uygulanacak şartların adil ve makul olup olmadığına ilişkin olarak kurulca esasları belirlenen kuruluşlara değerleme yaptırılır.

Özel durum açıklaması yapılması için borsaya bildirim

İlişkili taraf işlemlerinin gerçekleştirilmesine karar verilmesi halinde, işlemlerin taraflarının birbirleriyle olan doğrudan veya dolaylı ilişkileri ile işlemlerin niteliğine ilişkin bilgilerin; değerlemede kullanılan varsayımlar ile değerleme sonuçlarını içeren rapor özetinin; işlemler değerleme raporunda ulaşılan sonuçlara uygun bir şekilde gerçekleştirilmemişse veya gerçekleştirilmeyecekse bu durumun gerekçesinin, kurulun özel durumların kamuya açıklanmasına ilişkin düzenlemeleri çerçevesinde, borsa bülteninde ilan edilmek üzere borsaya bildirilmesi zorunludur.

Değerlemede uluslararası değerleme standartlarına uyulacaktır

Sermaye piyasası mevzuatı uyarınca yapılan değerleme işlemlerinde, değerlemeyi yapanlar kurulun seri:VIII no:45 sayılı Sermaye Piyasasında Uluslararası Değerleme Standartları Hakkında Tebliği'nde belirtilen esaslara uymak zorundadırlar.

Yaygın ve sürekli ödeme istisnaları

· Temettü dağıtımı, sermaye artırımı nedeniyle rüçhan hakkı kullanımı ve yöneticilerin mali haklarına ilişkin ödemeler,

· Menkul kıymet yatırım ortaklıklarının, gayrimenkul yatırım ortaklıklarının ve girişim sermayesi yatırım ortaklıklarının ilişkili taraflarından aldıkları portföy yönetimi, yatırım danışmanlığı ve sermaye piyasası araçlarının alım satımına aracılık hizmetleri,

· Halka açık anonim ortaklık statüsündeki bankaların ilişkili taraflara kullandırdıkları krediler için değerleme yaptırmaları zorunlu değildir.