Hakim şirket, hakimiyet sözleşmesi ve bağlılık raporu
Hakim şirket müessesesi, TTK’nın Hâkim ve bağlı Şirket başlıklı 195. Maddesi ve sonraki hükümleri ile getirilmiştir.
Buna göre:
Bir ticaret şirketi, diğer bir ticaret şirketinin, doğrudan veya dolaylı olarak;
- Oy haklarının çoğunluğuna sahipse veya,
- Şirket sözleşmesi uyarınca, yönetim organında karar alabilecek çoğunluğu oluşturan sayıda üyenin seçimini sağlayabilmek hakkına haizse veya,
- Kendi oy hakları yanında, bir sözleşmeye dayanarak, tek başına veya diğer pay sahipleri ya da ortaklarla birlikte, oy haklarının çoğunluğunu oluşturuyorsa,
Bir ticaret şirketi, diğer bir ticaret şirketini, bir sözleşme gereğince veya başka bir yolla hâkimiyeti altında tutabiliyorsa, birinci şirket hâkim, diğeri bağlı şirkettir.
Bu şirketlerden en az birinin merkezi Türkiye’de ise, TTK’daki şirketler topluluğuna ilişkin hükümler uygulanır.
Bunun yanında, bir ticaret şirketinin başka bir ticaret şirketinin paylarının çoğunluğuna veya onu yönetebilecek kararları alabilecek miktarda paylarına sahip bulunması, birinci şirketin hâkimiyetinin varlığına karinedir.
Dolaylı hakimiyet ise; Bir hâkim şirketin, bir veya birkaç bağlı şirket aracılığıyla bir diğer şirkete hâkim olması, olarak belirtilmektedir.
Hâkim şirkete doğrudan veya dolaylı olarak bağlı bulunan şirketler, onunla birlikte şirketler topluluğunu oluşturur.
Hâkim şirketler ana, bağlı şirketler yavru şirket konumundadır.
Hâkimiyet sözleşmesi, aralarında doğrudan veya dolaylı iştirak ilişkisi bulunmayan, bulunsa bile bu ilişkiden bağımsız ve soyutlanmış bir şekilde taraflardan birinin, sermaye şirketi olan diğerinin yönetim organına hiçbir şarta bağlı olmadan talimat verme yetkisini içeren sözleşmedir. (Ticaret Sicil Yönetmeliği Md. 106/1)
TTK’nın Bildirim, Tescil ve İlân Yükümlülükleri başlıklı 198. Maddesi ile hakimiyet sözleşmesi ve bu sözleşmenin tescil ve ilân zorunluluğu getirmektedir. Bunun yanı sıra hakimiyet sözleşmesinde belirtilen hususlarda değişiklik olması durumunda bu değişikliklerinde tescil ve ilânı gerekmektedir.
TTK’nın Bağlı ve hâkim şirketlerin raporları başlıklı 199 maddesinin 1. Fıkrasına göre, bağlı şirketin yönetim kurulu her yıl, faaliyet yılının ilk üç ayı içinde şirketin hâkim ve bağlı şirketlerle ilişkileri hakkında "bağlılık raporu" diye adlandırılan bir rapor hazırlar. Bu raporda bağlı şirketlerin kendi aralarındaki ve hakim şirketle aralarındaki ilişkileri ve bu ilişkilerin kayıp/zarar olarak sonuçlarını açıklanır.
Bunun yanında, 199 maddesinin 4. Fıkrasına göre Hâkim şirketin her yönetim kurulu üyesi, yönetim kurulu başkanından; bağlı şirketlerin finansal ve malvarlığıyla ilgili durumları ile üç aylık hesap sonuçları, hâkim şirketin bağlı şirketlerle, bağlı şirketlerin birbirleriyle, hâkim ve bağlı şirketlerin pay sahipleri ve bunların yakınlarıyla ilişkileri; yaptıkları işlemler ve bunların sonuç ve etkileri hakkında, özenli, gerçeği aynen ve dürüstçe yansıtan hesap verme ilkelerine göre düzenlenmiş bir rapor hazırlattırıp yönetim kuruluna sunmasını ve bunun sonuç kısmının yıllık rapor ile denetleme raporuna eklenmesini isteyebilir.
Türk Ticaret Kanunu’nun Suçlar ve Cezalar başlıklı 562. Maddesine göre, 199 uncu maddenin birinci ve dördüncü fıkralarına aykırı hareket edenler ikiyüz günden az olmamak üzere adli para cezasıyla cezalandırılacaktır.