Güvenli gıda için 5 temel adım

Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) ve Dünya Sağlık Örgütü (WHO) herkesin güvenli, besleyici ve yeterli gıdaya sahip olma hakkı olduğunu savunuyor. Bu iki kurum işbirliğinde hazırlanan kılavuzda, güvenli gıda için gerekli olan beş temel adım sıralanıyor.

Dünya Gıda Güvenliği Günü, Birleşmiş Milletler Genel Kurulu tarafından Aralık 2018’de kabul edildi. 2019 yılı itibariyle 7 Haziran günü gıda güvenliğinin yararlarının kutlanacağı gün olarak belirlendi. Birleşmiş Milletler bu tarihte, herkesin güvenli, besleyici ve yeterli gıdaya sahip olma hakkına dikkat çekiyor. BM Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) ve Dünya Sağlık Örgütü (WHO), dünya genelinde yaptıkları çalışmalarla gıda güvenliğini artırma çabalarına öncülük eden iki kurum.

Her yıl 420 milyon kişi “kirli" gıda nedeniyle hayatını kaybediyor

Bu iki kurum herkesin güvenli, besleyici ve yeterli gıdaya sahip olma hakkı olduğunu savunuyor. Güvenli gıdaya erişim, Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri’nin temel amaçlarından iki tanesi olan Sağlıklı Bireyler ve Açlığı Sonlandırma’da da kritik öneme sahip.

FAO ve WHO herkesin sürece nasıl katılabileceğini göstermek yeni bir kılavuz hazırladı. Kılavuz güvenli gıda için gerekli olan beş temel adımı şöyle sıralıyor:

1-Güvenli olduğuna emin olun. Hükümetler herkes için güvenli ve besleyici gıda sağlamalıdır.

2- Güvenli yetiştirin. Tarım ve gıda üreticileri iyi uygulamalara uyum sağlamak zorundadır.

3- Güvenli saklayın. İşletmeciler gıdanın güvenli olduğundan emin olmalıdır.

4- Güvenli olduğunu kontrol edin. Tüketicilerin, gıdalarla ilgili beslenme ve hastalık riskleri hakkında zamanında, açık ve güvenilir bilgilere erişmesi gerekir.

5- Güvenlik için bir araya gelin. Hükümetler, bölgesel ekonomik yapılar, Birleşmiş Milletler kuruluşları, kalkınma ajansları, ticari sivil toplum kuruluşları, tüketici ve üretici grupları, akademik ve araştırma kurumları ve özel sektör kuruluşları gıda güvenliği konularında birlikte çalışmalıdır.

Son yıllarda güvenli gıda konusunda yaşanan gelişmelere rağmen, gıda kaynaklı hastalıkların küresel boyutu hala kabul edilemez düzeylere ulaşıyor. Dünya’da her yıl yaklaşık 600 milyon kişi yani her on kişiden biri gıda kaynaklı nedenlerden hastalanıyor ve 420 bin kişi hayatını kaybediyor.

Güvenli gıda, yalnızca daha iyi sağlık ve gıda güvenliği için değil, aynı zamanda geçim kaynakları, ekonomik gelişme, ticaret ve her ülkenin uluslararası itibarı için de önem taşıyor. Çiftlikten sofraya kadar olan tüm süreçlerde oluşabilen gıda kirlenmesinin önlenmesi, gıda yetiştiren, işleyen, taşıyan, depolayan, satan ve tüketen herkesin ortak sorumluluğu olarak ön plana çıkıyor.

FAO gıda güvenliği ve kalite uzmanı olan Marry Kenny, “Tüketiciler değişimi tetikleme gücüne sahip. Ayrıca gıda güvenliğinin güçlüğü göz önüne alındığında, tüketicilerin gıda seçimleriyle ilişkili beslenme ve gıda kaynaklı riskler hakkında zamanında, açık ve güvenilir bilgilere erişmeleri gerekiyor” diyor.

Uluslararası gıda standartlarına uyum şart

Herkesin güvenli ve besleyici yiyeceklere erişimini garanti etmede hükümetler ve gıda güvenliği yetkililerine kritik bir rol düşüyor. Gıda operatörlerinin tüm gıda zinciri boyunca gıda güvenliği risklerini yönetmelerine yardımcı olmak amacıyla uygun gıda yönetmeliklerinin devreye girmesi çok önemli.

Hükümetler ve ilgili makamlar aynı zamanda, gıda güvenliği riskleri ve bunların nasıl önleneceği konusunda gıda üreticileri ve tüketicilerini bilgilendirmekten ve yönlendirmekten sorumlular. Bunun yanı sıra, ürünlerin iyi işlenmesi, depolanması, saklanması, besin değerlerinin korunması, gıda atıklarının en aza indirgenmesi, gıda güvenliğinin sağlanması ve hasat sonrası kayıpların azaltılması için özel sektöre destek verilmesi ve katılımlarının sağlanması da gerekiyor.

FAO, bu kapsamda bölgedeki ülkelerin güvenli gıda sağlayabilmesi için resmi kontrol sistemlerinin güçlendirilmesini ve bölgedeki ülkeler arasındaki iş birliğini destekliyor. Marry Kenny şu yorumları yapıyor:

“Avrupa ve Orta Asya'daki birçok ülke, çok sektörlü iş birliği ve risk odaklı yaklaşımların benimsenmesi ile gıda güvenliği kontrol sistemlerini geliştirmek için büyük çaba sarf ediyor. FAO-WHO’nun yayınladığı ‘Codex Alimentarius’ gibi uluslararası gıda standartları, halk sağlığını koruyan ve uluslararası ticareti ve ekonomik kalkınmayı kolaylaştıran önemli araçlar olarak kabul ediliyor.”

Düşük ve orta gelirli ekonomilerde güvensiz gıdanın yıllık maliyeti 95 milyar dolar

- Düşük ve orta gelirli ekonomilerde güvensiz gıdanın yol açtığı üretim kaybı her yıl 95 milyar dolara ulaşıyor.

- Kırsal bölgelerin kalkınması ve açlığın sonlandırılması için gıda güvenliği pazar erişimi ve üretkenlik açısından vazgeçilmez öneme sahip.

- Bakteri, virüs, parazit veya kimyasallar tarafından zehirlenen besinlerin tüketimi her yıl 420 bin insanın hayatını kaybetmesine neden oluyor.

- Gıda kaynaklı hastalıklar özellikle 5 yaş altı çocuklar için ölümcül sonuçlar veriyor.

- İklim değişikliği, aşırı hava olayları ve artan sıcaklıklar gıda ve tarımı yakından ilgilendiriyor. Önümüzdeki dönemde iklim değişikliği nedeniyle gıda kaynaklı hastalıkların önlenmesi daha zor hale gelebilecek. 

- Sıfır Açlık hedefine ulaşmanın tek yolu gıda güvenliğinin sağlanması.

GIDA KODEKSİ (Codex Alimentarius) nedir ?

Gıda Kodeksi, FAO ve WHO işbirliği ile oluşturulan komisyonun geliştirdiği uluslararası besin standartlarına verilen isim. Besinlerin bir standarda bağlanmasında amaç, tüketici sağlığını korumak ve besin ticaretinde eşitliği sağlamak olarak belirlenmiştir.