Güney Kıbrıs kurtarılmaya çalışılıyor

Ağır malî ve ekonomik krizdeki Güney Kıbrıs için 10 milyar euroluk kredi paketi hazırlayan Euro Bölgesi maliye bakanları, kurtarma planı çerçevesinde Güney Kıbrıs bankalarında mevduatı olanların katkısını şart koştu.

Güney Kıbrıs bankalarında mevduatı olan herkese vergi uygulanacak. Buna göre 100 bin euronun altında mevduatı olanlara yüzde 6,75 ve bu limitin üzerinde mevduatı bulunanlara yüzde 9,9 kesinti derhal uygulanacak. Bu şekilde toplanacak 5,8 milyar euroyla Güney Kıbrıs'ın aşırı borçlanmasının önüne geçilecek.

Güney Kıbrıs'ta mali ve ekonomik krizin boyutu nedir?

IMF ve AB kaynaklarından sağlanacak 10 milyar Euro ve bankalardaki mevduattan sağlanacak 5.8 milyar euro ile Güney Kıbrıs krizi atlatabilir mi?

Bunu öğrenmek için  Kıbrıs'ta yazılıp çizilenleri merak ettim. Kıbrıs'ta yayınlanan Star gazetesinde bu konularda yazan Vedat Yorucu ile konuştum.

Vedat Yorucu'nun daha önce yayınlanmış yazılarını okudum.

 

Vedat Yorucu'dan öğrendiğime göre, son makroekonomik verilere göre Güney Kıbrıs'ta, Ocak-Aralık 2011 döneminde bütçe gelirleri 7 milyar 282 milyon euro, giderleri ise 8 milyar 401 milyon euro olarak gerçekleşmiş. 2012 Ocak-Eylül dönemi toplam gelirleri 5 milyar 170 milyon euro, giderler ise 5 milyar 759 milyon euro. İlk 9 aydaki bütçe açığı 588 milyon euro. Son çeyrek verileri henüz açıklanmamış. 

Güney Kıbrıs'ın nüfusu 1.1 milyon. Milli geliri 17.5 milyar euro. Kişi başı gelir 25 bin dolar dolayında. Bütçesi yılda 1.1 milyar euro açık verdiğinden (Milli gelirin yüzde 6.3'ü) kamu borcu milli gelirin yüzde 85'ine ulaşmış.

 

Fakat genelde özel sektörün dış borcu büyük. Kamu ve özel sektör borcu milli gelirin 5 katı olmuş. 85-90 milyar euroya yükselmiş.

İthalat 8 milyar, ihracat 2 milyar euro. Aradaki farkı turizm gelirleri kapatamıyor. Bu nedenle cari açık  büyüyor.

Bütün umutlar, 5 yıl sonra satışı mümkün görünen doğal gaz ve petrole bağlanmış. 

Kıbrıs Rum Bankaları'nın geçtiğimiz yıllarda Yunanistan tahvillerine bağlanan toplam 22.8 milyar euroluk yatırımı, Yunanistan ekonomisinin finansal krize girmesi nedeniyle batık hesap oldu. Kıbrıslı Rumlar'ın Yunanistan'da yatan 22.8 milyar euroluk tasarrufunun yüzde 50'si de buharlaşmış oldu. 

 Paranın geri dönüş beklentisi son bulunca, başta Laiki Bank, daha sonra da Popular Bank büyük zararlar açıkladı. Popular Bank 2011 yılı için net zarar rakamını 2.5 milyar Euro olarak duyururken, çok acilen 1 milyar euroluk yeni kaynak talebiyle sermayesini yapılandırma (kapitalize edilme) ihtiyacını da ortaya koydu. 

 

 

Bankacılık sistemi Kıbrıs ekonomisinde bunalıma girince, önce Rusya'dan 2.5 milyar euro borçlanıldı. Yetmeyince, başka bir ek kaynağa ihtiyaç olduğu öne sürülerek Rusya'dan 2.5 milyar euroluk ek kaynak talep edildi. AB'nin baskıları karşısında Rusya geri adım attı ve ek kaynak sağlayamayacağını açıkladı. Bu sefer Çin'in ve Katar'ın kapısı çalındı. 

Bankacılık sisteminin, içine düşülen kriz durumundan kurtarılması için, 2001 krizinde Türkiye'ye önerilen Kemal Derviş modeli kurtarma modeli önerildi. Eski Merkez Bankası Başkanı görevden alınarak, University of Leicester'in Kıbrıslı Rum Profösörü Panicos Demetriades bu göreve getirildi.

 

Brüksel'de alınan karar üzerine çok sayıda Güney Kıbrıslı mudinin, mevduatlarını çekmek üzere bankalara hücum ettiği bildirildi. Güney Kıbrıs devlet TV'si RIK, vatandaşların cumartesi günü de açık bazı bankaların şubelerine akın ettiğini haber verdi. Gelişmeler üzerine sözkonusu şubelerin de kapatıldığı kaydedildi. Mudilere internet bankacılığı işlemlerinin de durdurulduğu açıklandı. 

 

Bundan sonra ne olur? Toplam 15.8 milyar euroluk destek ile Güney Kıbrıs kurtarılabilir mi? Bankalardaki mevduat hesaplarındaki kesinti kararı uygulanabilir  mi?  Yoksa karar yumuşatılacak mı? Önümüzdeki günlerde göreceğiz. Güney Kıbrıs Yunanistan'ın uzantısıdır. Yunanistan'ı pek seven Batılılar Güney Kıbrıslı Rumları üzmek istemezler. Nasıl ki AB'ye kısa sürede üye yaptılar ise, kısa sürede gene düze çıkarırlar.