Güneş elektriğinin yaşam döngüsü ve atık
Tüm enerji kaynaklarımızın kaynağı güneşimizin pırıl pırıl ışıması ile güneş elektriği üretmenin güzelim yerküremize bedelini insanoğlu belirlemektedir. Güneş elektriğine, güneş paneli üretiminde kaynakları tüketerek, toprak, su, havaya katı-sıvı-gaz kirleticiler vererek, ekosisteme ve biyoçeşitliliğe etki ederek sahip oluyoruz. Bu süreçte panel üretimi ile ömrünü tamamlamış, kırılmış, devre dışı kalmış panelin atık yönetimi aşamaları mühimdir. Her bir Göze (Fotovoltaik Hücre; PV) başta olmak üzere tüm panel bileşenleri mevcut en temiz teknolojiyle kaynak verimli üretilmeli, panel tesisi yaşam döngüsü etkileri en aza indirilerek sürdürülebilir üretim sağlanmalıdır. Uzun ömürlü, verimliliği yüksek fotovoltaik panellerle güneş elektriği üretmek öncelikli olmalıdır. 2000’den bu yana çok büyük hızla büyüyen fotovoltaik panel üretimi var. 25- 30 yıllık kullanım ömrü ardından çok büyük miktarda atık çıktısıyla paneller, atık endüstrisine yeni bir girdi olacak ve böylece paneller döngüsel ekonomide yeni bir iş fırsatı da yaratacak. Büyük kısmı cam olan panellerde hammaddeler ve değerli bileşenler bulunmakta. Uluslararası Yenilenebilir Enerji Ajansı (IRENA) ile Uluslararası Enerji Ajansı Fotovoltaik Güç Sistemleri Programı (IEA-PVPS) tarafından Haziran 2016’da sunulan “Fotovoltaik Panellerin Yaşam Sonu Yönetimi” adlı raporda dünya atık panel miktarı için ilk kez öngörü yapılmıştı. Raporda 2050 yılında dünyada 75 milyon ton atık panel olacağı, eğer bu atık ekonomiye kazandırılabilirse geri kazanılan malzeme değerinin 15 milyar doları geçebileceği, bu potansiyel malzemenin 2 milyar yeni panel üretiminde kullanılması veya küresel piyasada işlem görmesi sonucunda panel üretimi hammaddeleri için girdi güvenliği sağlayacağı belirtilmişti. Panel üretimi girdilerindeki rezervleri sınırlı bileşenlerin, geri kazanımla ekonomiye dönmesi, katma değer kazanması güneş elektriği üretimi yaşam döngüsü değerlendirmesindeki etkileri olumlu etkileyecek ve düşük karbon ayak izli, sürdürülebilir güneş elektriğine ulaşılacaktır.
Atık panelin endüstriyel değerlendirilmesinde mevcut yönetim deneyimi ile mevzuat temel alınarak, ülke gerçeklerine göre planlanma yararlı olacaktır. İlgili teknolojinin geliştirilmesi, verimli, etkin ve maliyeti uygun fotovoltaik panel yaşam sonu yönetimi için çalışmak gerekiyor. Avrupa Birliği 2012’de elektriklielektronik atık (e-atık) yönergesine fotovoltaik paneli ekledikten sonra, 2014’ten başlayarak ülkeler toplama, taşıma ve geri kazanım düzenlemelerine başladılar. Geçen ay, dünyanın ilk atık panel işleme tesisi “Veoilia- PVCYLE-Yenilenebilir Enerji Birliği” ortak girişimi olarak Fransa’da hizmete alındı.
Ülkemizde e-atık mevzuatımız, yetkin teknokrat ve bürokratlarımız, henüz sayısı az olsa da e-atık işleyen tesislerimiz ile güçlü sivil toplum örgütlerimiz var. Atık panel, atık ekonomisinde eşi görülmemiş fırsatlar yaratacak bir girdi olacak. Fotovoltaik panel ilgili yönetmeliğimize kolayca eklenerek ömrünü tamamlayacak paneller için hazır olabiliriz. Çünkü atık ulusal servetimizdir.