Gümrükte uzlaşma müessesesi ve bazı öneriler

Yapılan son değişiklikle uzun zamandır beklenen "Uzlaşma" müessesesi, gümrük mevzuatımıza girmiş bulunuyor.

Yeni düzenlemeye göre; uzlaşman konusu; beyan ile gümrük idaresince yapılan tespit sonucunda belirlenen farklılıklara ilişkin tebliğ edilen gümrük vergileri alacakları ile bu kanunda ve ilgili diğer kanunlarda öngörülen cezalar oluyor.

"Gümrük vergileri" deyiminin ise; Gümrük Kanunu'nun 3'üncü maddesinin 8-(a) bendinde "ilgili mevzuat uyarınca eşyaya uygulanan ithalat vergilerinin ya da ihracat vergilerinin tümünü" ifade ettiği hükme bağlanmıştır. Gümrük Kanunu'nun 11'inci kısmında ise cezalara ilişkin hükümlere yer verilmekte ve cezalar "Vergi Kaybına Neden Olan İşlemlere Uygulanacak Cezalar" ile "Usulsüzlüklere İlişkin Cezalar" şeklinde iki başlık altında incelenerek hüküm altına alınmıştır.

Uzlaşmanın kapsamı veya uzlaşma yapılabilecek durumlar;

Yükümlü veya ceza muhatabı tarafından, söz konusu eksiklik veya aykırılıkların; kanun hükümlerine yeterince nüfuz edememek, kanun hükümlerini yanlış yorumlamak, Yargı kararları ile idarenin ihtilaf konusu olayda görüş farklılığının olduğunu ileri sürmek, şeklinde belirtilmesi suretiyle sistemden yararlanmaları yolu açılmış oluyor.

Bahse konu düzenleme kapsamında yapılan uzlaşma taleplerinin, gümrük uzlaşma komisyonları tarafından değerlendirileceği, Gümrük uzlaşma komisyonlarının kurulması, çalışması ve bu madde kapsamında yapılacak başvurulara ilişkin usul ve esasların ise yönetmelikle düzenleneceği belirtiliyor.

Uzlaşma talep süresi düzenleme ile henüz itiraz başvurusu yapılmamış gümrük vergileri ve cezalar için tebliğ tarihinden itibaren 15 gün olarak belirtiliyor.

Öte yandan; Uzlaşma talebinde bulunulması halinde, itiraz veya dava açma süresi duracağı, uzlaşmanın vaki olmaması veya temin edilememesi halinde de sürenin kaldığı yerden işlemeye başlayacağı, sürenin bitimine üç günden az kalmış olması halinde ise sürenin üç gün uzayacağı ve uzlaşmanın vaki olmaması veya temin edilememesi halinde yeniden uzlaşma talebinde bulunulamayacağı, anlaşılıyor.

Uzlaşmaya konu edilemeyecek vergi ve cezalar; 5607 Sayılı Kanun'un 3'üncü maddesinde yer alan kaçakçılık suçlarına ve kabahatlerine ilişkin olan Gümrük vergileri alacakları ve cezaları ile ilgili olarak uzlaşmaya yapılamayacağı anlaşılıyor.

Uzlaşmanın kesinliği; Gümrük uzlaşma komisyonlarının tutacakları uzlaşma tutanaklarının kesin olduğu ve gereğinin idarece derhal yerine getirileceği, yükümlü veya ceza muhatabının, üzerinde uzlaşılan ve tutanakla tespit olunan hususlar hakkında dava açamayacağı ve hiçbir mercie şikâyette bulunamayacağı belirtiliyor.

Uzlaşmada ödeme zamanı; uzlaşma gerçekleştiği takdirde, uzlaşma konusu yapılan gümrük vergileri ve cezalarının uzlaşma tutanağının tebliğinden itibaren bir ay içinde ödenmesi gerekiyor..

Uzlaşmada gecikme faizi; Uzlaşılan vergilerin alınması gerektiği tarihten itibaren uzlaşma tutanağının imzalandığı tarihe kadar geçen süre için 6183 Sayılı Kanun hükümlerine göre belirlenen gecikme zammı oranında gecikme faizi uygulanması, uzlaşmanın vaki olmaması veya temin edilememesi halinde ise genel hükümlere göre işlem yapılması gerektiği belirtiliyor.

Sistem için birkaç öneri

Doğal olarak, yeni işlemeye başlayacak olan bu müessesenin temellerinin başlangıçta iyi atılması gerekiyor. Bu konuda Maliye Bakanlığı'nda işlemekte olan mekanizmanın iyi irdelenmesi gerekiyor.

Uzlaşma için hazırlanacak yönetmelikte ülke çapında yapılan ve yapılacak olan yeni uzlaşmalar için örnek olması ve yararlanılması amacıyla bir bilgi bankasının oluşturulmasında fayda bulunduğu anlaşılıyor.

Keza, uzlaşma komisyonlarının oluşturulması ve çalışma usulleri de büyük önem taşıyor.

Mükellefe "Tarhiyat öncesi uzlaşma" ve "Denetim öncesi uzlaşma" gibi haklar verilmek suretiyle, inceleme yapılmadan firmanın kendiliğinden matrah artırımı yapmasına ve/veya eksik kıymet bildirimi vb. konularda bildirimde bulunarak uzlaşma yapılmasına olanak sağlanması yarlı olur.

Denetim elemanlarınca yapılan sonradan kontrol denetimleri neticesinde ilgili firma ve mükelleflere vergi salınmasına ve ceza kesilmesine sebep olan çeşitli konularda, denetim elemanın firmayı incelemeye başlamasından önce, mükellefe "Tarhiyat öncesi uzlaşma" ve "Denetim öncesi uzlaşma" gibi haklar verilmek suretiyle, inceleme yapılmadan firmanın kendiliğinden matrah artırımı yapmasına ve/veya eksik kıymet bildirimi vb. konurlarda bildirimde bulunarak uzlaşma yapılmasına olanak sağlayacak düzenlemelerin yapılmasının, hem hazinenin gelirini arttırmasında, hem de idarenin işleyişinin etkinliğinin arttırılmasında yarar sağlayacağını söylemek mümkün bulunuyor.