Gümrüklerde temsil ve yetkilendirilmiş yükümlülük sistemi

Hani baştan söyleyeyim, bu haftaki yazım ithalat ihracat yapan firmaların tamamını yakından ilgilendirirken, dış ticaretle işi olmayanları pek de ilgilendirmiyor gibi görünebilir. Ancak toplam gayri safi milli hasılanın neredeyse yarısından daha fazlasını ihracat ithalat toplamının oluşturduğu bir ülkede, dış ticaretin, ticaret yapan her firmanın kapısını çalabileceğini, hatta çalması için çabalanması gerektiğini belirtmeden edemeyeceğim.

Dış ticaret yapan veya yapacak olan her firma bilmelidir ki; bu işin bir boyutunu uluslararası kurallar ve düzenlemeler oluştururken, diğer bir boyutunu ise ülke mevzuatları meydana getirmektedir. Diğer bir deyişle uluslararası ticarette her ne kadar serbestliğin hakim olduğunu, ülkeler arası ticaretin teşvik edildiğini ve edilmesi gerektiğini söylesek de, her ülke ürün bazında kendi önceliklerine göre düzenlemeler yaparak; kısıtlar, yasaklar, izin ve müsaadeler belirleme hürriyetine sahiptir, öyle de olmalıdır. Zira devletler üreticilerini, tüketicilerini, pazardaki fiyat dengesini koruma; ve elbette dış ticaret dengesi ile cari dengeyi tutturma ve istikrarı sürdürmeye gayret etmek durumundadırlar. İşte tam bu noktada devreye gümrükler girer. Gümrük idareleri bir yandan ülkelerin siyasi sınırlarını koruma görevini üstlenirken, diğer yandan ürünlerin dış ticarete yönelik giriş çıkış kurallarını düzenler, Gümrük Mevzuatı çerçevesinde bizzat uygular ve uygulatırlar. Yapılacak her işlem için gerek taşımacının, gerekse eşyanın sahibi firmanın gümrüğe müracaatı ve beyanı zorunlu olup; doğru ve kusursuz beyanda bulunmak, beyan edilen ile fiili eşyanın her anlamda tutarlı olmasını sağlamak beyan sahibinin olmazsa olmazıdır. Gümrüğe beyanın doğruluğu doğurabileceği sonuçlar açısından son derece önem ve hassasiyet taşıdığı içindir ki, dünyada da ülkemizde de gümrük müşavirliği mesleği büyük bir önem taşımaktadır. Firmaların konunun uzmanı olan gümrük müşavirliği firmaları ile işlemlerini gerçekleştirmelerine dolaylı temsil adı verilirken, doğrudan kendilerinin bu işi üstlenmesi halinde ise, ki dünyada da çok örneği yoktur, temsilin ismi doğrudan temsil olarak adlandırılmaktadır.

Geçtiğimiz yıl firmaların daha fazla gündemine oturan, bu yıl ise, Ağustos ayından itibaren OKSB belgesinin yerini alacak olması nedeniyle daha da hız kazanan yetkilendirilmiş yükümlülük sistemi (YYS) pek çok işletmenin kafasında soru işaretleri uyandırmakta ve acaba gidilecek yolun firmaları doğrudan temsile doğru mu iteceğine dair karışıklıklar yaratmaktadır. YYS’ye başvuracak firmaların; Serbest bölgeler dahil Türkiye gümrük bölgesinde yerleşik olan, en az 3 yıldır faaliyette bulunan, gümrük yükümlülüklerini yerine getiren, kayıt sistemi düzenli ve izlenebilir olan, mali yeterliliği kuvvetli, emniyet ve güvenlik standartlarına sahip, kendi oto kontrolünü yapabilen güvenilir şirketler olmak durumundalar. Firmaların bu belgeyi edinmesi halinde elde edecekleri faydalar, eksik beyan uygulaması, kısmi teminat uygulaması, götürü teminat uygulaması, ihracatta yerinde gümrükleme izni, 1 yıl içerisinde en az 50 adet A.TR düzenleyip vize işlemlerini tamamlamaları yetkisi, ithalatta yerinde gümrükleme izni, nakliyecilere sağlanan "İzinli Gönderici" veya "İzinli Alıcı" yetkisi olarak özetlenebilir.

Ancak bu avantajların hiçbirisi, doğru beyan verilmesinin önem ve hassasiyetini azaltır nitelikte değil. YYS sahibi firmalara beyan edilen eşyalara daha az muayene ve belge kontrolü uygulanacak ve muayene veya belge kontrolünün öncelikli yapılacak olması; profesyonellerin kafasını bir parça karıştırmış durumda. Oysaki genel adıyla gümrükleme hizmeti olarak adlandırdığımız, gümrüğe beyanın doğru yapılmasına dair işlemlerin gerisinde çok önemli bir mevzuat bilgi, birikim ve deneyiminin var olduğunu unutmamak gerekiyor. Yanlış beyanların yaratacağı risk ve cezaların büyük, hataların telafisinin son derece güç olduğu, iyi ve yaygın bir operasyon ekibi gereksinimi ile danışmanlık gerektiren işlerin varlığı ve bu işlemlerin öneminin veya hassasiyetinin YYS ile azalacağını düşünmek son derece yanıltıcı olur. Hatta aksine, firmaların sonradan kontrolüne müsaade edilecek olması, sorumluluğu daha da fazla arttırıyor. Mevzuat bilgi ve becerisine yüklediği insiyatif ile daha fazla risk alınmasını gerektiren bu uygulama ile, konunun uzmanı olan bir gümrük müşavirlik firmasına duyulan ihtiyaç daha da artmış durumda. Söylemedi demeyin.