Gümrükleme maliyetlerini azaltan önemli bir gelişme var
Dış ticaret ve gümrük ile uğraşan birçok kişinin bu haftaki gündemi Ticaret Bakanlığı tarafından organize edilen çalıştayda olacak. 01-02 Kasım tarihlerinde Bakanlık yetkilileri ile sivil toplum kuruluşları bir araya geliyor. Çalıştayın konusu dış ticarette kullanılan belgelerin envanterinin çıkarılması ve maliyetlerin azaltılması için yol haritası oluşturulması. Bakanlığın üst düzey katılım göstermesi ve geniş bir sivil toplum kuruluşları ile bu çalıştayı gerçekleştiriliyor olması oldukça memnuniyet verici. Çıktıları heyecanla bekliyoruz.
Bu gibi sorunların Bakanlık düzeyinde tartışılması ve konulara çözüm bulunması oldukça önemli. Geçen yıl Dünya Bankası tarafından yayınlanan İş Yapma Kolaylığı Endeksinde (Doing Business) 190 ülke arasında 70’inci sırada yer almıştık. Endekste geri olmamızın ana konuları arasında dış ticaret işlemlerini yerine getirilirken katlanılan maliyet(ordino, tahmil tahliye gibi), formaliteler, belge sayısı gibi konular var. İşte bu nedenle bu çalıştaydaki çözüm önerileri önemli bir yol haritası olacak.
Dış ticaret işlemlerinde en önemli maliyetin “gümrükleme yöntemi” olduğunu zaman zaman dile getiriyoruz. Gümrükleme işlemlerinde yaklaşık olarak 6 ayrı Bakanlık ve 333 adet farklı belge kullanılıyor. Çalıştayın gündemine baktığımızda bu sayının da halen net olmadığı anlaşılıyor. Bu da bize, ana sorunun geleneksel gümrükleme modeli olduğunu gösteriyor.
Yetkilendirilmiş Yükümlü Statüsü (YYS) uygulaması önemli bir adım
Öncelikle YYS, gümrükleme bakış açımızı kökten değiştirecek bir alt yapıyı içeriyor. Bu statüye sahip şirketler yerinde gümrükleme uygulaması ile eşyanın yükleme ve boşaltma işlemlerinin, tamamen daha önceden izin alınan yerlerde gerçekleşmesi imkânı da veriliyor. Eşyanın yerinde gümrükleme alanında iken, sistemden gümrük idaresine bağlanıp, gümrük beyannameleri dolduruluyor ve yine sistem üzerinden gümrük işlemleri tamamlanıyor.
YYS sahibi şirketlerin “ihracatta yerinde gümrükleme” avantajından yararlanmaları ve bu hakkı elde eden şirketlerin bu avantajdan yararlanmaları için ciddi mesai harcadığı biliniyor. Birçok şirkette pilot uygulamalar yapılarak ihracat işlemleri için yerinde gümrükleme deneniyor. Umarız kısa sürede bu uygulama için eksiklikler giderilir ve bu uygulama etkin bir şekilde kullanılır.. Çünkü bu yöntem ile ihracat işlemleri en az maliyet ile gerçekleme imkan olacak. İhraç eşyası fabrikada işlemleri tamamlanarak doğrudan çıkış gümrük kapısına gidebiliyor. Böylece 2017 İş Yapma Endeksinde yer alan 301 USD (bu maliyetin % 80 ini oluşturuyor) oluşmuyor.
YYS ihracatta bu yönde eğrilirken ithalat tarafında sadece yeşil hattan yararlanılıyor. Yerinde gümrükleme şu an için aktif kullanılamıyor. Mevzuatta ve gümrükleme sisteminde ciddi değişiklikler yapmadan da bunun aktif kullanılamayacağı düşüncesindeyiz. Ancak yeşil hat bile başlı başına ithalat işlemlerinde önemli bir avantaj yarattığını belirtmek gerekir.
“İthalatta varış öncesi gümrükleme” ile yeni bir gümrükleme yaklaşımı geliyor
İthalatta yerinde gümrükleme uygulaması hayata geçemiyor derken geçen hafta Ticaret Bakanı tarafından “İthalatta varış öncesi gümrükleme” uygulaması açıklandı. Ticaret Bakanı Ruhsar Pekcan hızlı ve kolay gümrük işlemleri ihtiyacına cevap vermek üzere, geleneksel gümrükleme yönteminde yer alan birçok aşamaya son vererek ithalatta varış öncesi gümrükleme uygulamasını hayata geçirdi. Bu açıklamaya göre, uygulama ihracatta yerinde gümrükleme gibi ithalat işlemlerinde de geleneksel gümrükleme yöntemi dışına çıkılarak ithalat işlemlerinde ciddi bir maliyet avantajı yaratacak gibi duruyor.
Tebliğ çalışmalarının tamamlandığı ve yakın zamanda bu uygulamanın hayata geçeği belirtiliyor. Tebliğe ilişkin detaylı bir bilgi henüz elimizde yok. Ancak geçmiş uygulamalardan bildiğimiz kadarı ile bu uygulamadan yararlanmak için ya YYS sahibi olmak ya da belirli bir ihracat tutarını gerçekleştirmek için koşul getirilebilir. Özellikle YYS sahibi şirketler ithalat maliyetlerini azaltıcı avantajların (yerin gümrükleme) kullanılamamasından rahatsızlık duyuyordu. Bu uygulama, en azından bu şirketlerin ithalat tarafında da ciddi bir avantajdan yararlanmalarını sağlayacaktır.
Ne yapılmalı?
Dış ticaret işlemlerinde en önemli maliyet kaleminin geleneksel gümrükleme modeli olduğu açık. 2017 yılında Dünya Bankası tarafından yayınlanan İş Yapma Endeksi raporunda da bu çok açık görülüyor. Bu yöntemde yapısal değişiklik yapılamadığı ya da güvenilir atfedilen şirketlere bu imkan tanınmadığı sürece bu maliyet kalemlerinin azaltılması nerede ise imkansız. Bu nedenle YYS kapsamında “ihracatta yerinde gümrükleme” ve “ithalatta varış öncesi gümrükleme” uygulamaları önemli adımlar oluyor.
Bu hafta gerçekleştirilecek çalıştayda, ithalat ve ihracatta tek tek maliyet kalemlerini tartışmak yerine geleneksel gümrükleme modelini değiştirecek uygulamalar üzerine yoğunlaşmak daha doğru bir tercih olabilir. Tek Pencere Sistemi, kağıtsız ortamda gümrük işlemleri gibi Gümrük 4.0 projelerine hız vermek gerekiyor.