Gümrük vergilerinin düşürülmesi piyasayı nasıl etkiler?

Bakanlar Kurulu Kararı ile 27 Haziran 2017'de canlı hayvan, karkas et, buğday, arpa ve mısır ithalatında gümrük vergisinin düşürülmesine yönelik tartışma büyüyor. Üretici, tüccar, sanayici alınan kararın şaşkınlığını yaşıyor.

Kararnamede imzası olan bakanlar bile farklı görüşler dile getiriyor. Ekonomi Bakanı Nihat Zeybekçi, ilerde ortaya çıkacak spekülatif hareketleri önlemeye yönelik bu kararla enflasyonun düşürüleceğini iddia ediyor.

Bu konuda en önemli çıkışı Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanı Faruk Çelik yaptı. Çelik, kararı savunurken, vergi indiriminin zamanlamasının yanlış olduğunu söyledi. Benzer bir açıklamayı Toprak Mahsulleri Ofisi Genel Müdürü İsmail Kemaloğlu yaptı.

Bu iki açıklama, kararname hazırlanırken Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı'nın görüşünün alınmadığını veya alındıysa da itibar edilmediğini gösteriyor. Tarım ürünleri ile ilgili kararname Tarım Bakanlığı için de sürpriz olmuş.

Vergi ilk kez indirilmiyor

Türkiye, tarım ürünlerinde ilk kez gümrük vergilerini indirmiyor. Daha önce defalarca buğday, arpa, mısır ve diğer ürünlerde gümrük vergileri düşürüldü. Hatta bazı yıllar sıfırlandı. Örneğin, 2008'de yaşanan kuraklık nedeniyle buğday üretimin düşmesi ve fiyatın yükselmesi nedeniyle 23 Şubat'tan 15 Mayıs'a kadar ekmeklik buğday, mahlut, kaplıca (kızıl) buğday, çavdar, kara buğday, buğday ile çavdar melezinde gümrük vergisi sıfıra indirildi.

Yine 2011'de 25 Şubat'tan 1 Mayıs'a kadar buğday ve yulafta gümrük vergisi sıfıra indirildi.

Toprak Mahsulleri Ofisi'ne hemen her yıl Bakanlar Kurulu Kararı ile sıfır gümrükle buğday, arpa, mısır, pirinç ithalat yetkisi veriliyor. En son 10 Mart 2017'den 31 Mayıs 2017'ye kadar geçerli olmak üzere 100 bin ton arpa ithalatı için sıfır gümrükle ithalat yetkisi verildi.

Dikkat ederseniz verilen yetki, gümrük vergilerinin sıfıra indirilmesi üretim sezonunun öncesinde yani şubat-mayıs döneminde. İlk kez tam hasat döneminde yani haziran sonunda vergiler düşürüldü. Ramazan Bayramı'nın son günü. Normalde bayramlarda Resmi Gazete yayınlanmıyor. Fakat bu yıl bayramın son günü Resmi Gazete yayınlandı ve bu karar yer aldı. Bu kararı hazırlayanlar, imzalayanlar hasat dönemini bilmiyor mu?

Spekülatörler neden açıklanmıyor?

Gümrük vergilerinin düşürülmesine ilişkin kararın altında imzası olan bakanlar bu kararın asıl amacını spekülatörleri cezalandırmak olduğunu söylüyor.  Kırmızı et fiyatının yükselmesi nedeniyle 2008 yılından bu yana yani yaklaşık 10 yıldır spekülatörlerden söz ediliyor. Etin fiyatı arttı diye et ithalatına izin veriliyor ve "spekülatörleri cezalandırıyoruz " deniliyor. Her seferinde cezalandırılan üretici oluyor.

Canlı hayvan ithal ediliyor, buğday, arpa, mısır, pirinç, nohut, fasulye, mercimek hangi ürünün fiyatı artsa hemen gümrük vergileri düşürülerek ithalat yapılıyor. Yapılan her ithalat "spekülatörleri cezalandırmak" için yapılıyor. Fakat, nedense spekülatörler hiç bitmiyor. Olan üreticiye oluyor. İthal ürünlerle rekabet edemeyen çiftçi üretimi bırakıyor ve daha çok ithalat yapılması gerekiyor. Bakanlar sürekli şikayet ettikleri bu spekülatörleri neden açıklamıyor? Kim bu spekülatörler?

Ucuza ithal edilen, tüketiciye ucuza satılmıyor

Bugüne kadar alınan ithalat kararları ile ucuza ithal edilen ürünler tüketiciye ucuza satılmadı. Tüketici yine pahallıya tüketiyor. Kazanan ithalatçı oluyor. Bunu biz söylemiyoruz. Eski Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanı Mehdi Eker defalarca söyledi: "Biz eti dışarıdan ucuza ithal ediyoruz, fakat markette yine yüksek fiyatla satılıyor." Görevdeki Bakan Faruk Çelik'te benzer açıklamalar yapıyor. Daha 4 gün önce şunları söyledi: "Şu anda büyük marketlerde 33 lira kıyma, 36 lira kuşbaşı şeklinde satışlar devam ediyor ama başka birisi de 45-50 liraya kıymayı satabiliyor. 'Neye göre satıyorsunuz' diye sorduğunuzda, bunun cevabı yok."

Fiyat artmasın, spekülatörler cezalandırılsın diye ucuza ithal edilen ürünler tüketiciye ucuz satılmıyorsa sadece çiftçi yani üretici değil, tüketici de cezalandırılıyor demektir.

İthalat değil, çiftçi patlayacak

Gümrük vergilerinin düşürülmesi ithalatı patlatmayacak. Çünkü belirlenen gümrük vergileri ile ithalat yapmak iç piyasa fiyatlarına göre cazip değil. Bakanlar Kurulu Kararı ile ilk olarak karkas et, canlı hayvan, buğday, arpa ve mısırın gümrük vergisi düşürüldü. Sonra bu ürünler için ithalatta gözetim uygulaması getirildi.

Buğday,arpa ve mısır için ton başına 200 dolar gözetim fiyatı belirlendi.Yani, bu 3 ürünü ithal edecek birisi kaç liradan alırsa alsın ürünün tonunu 200 dolardan fatura edecek ve bunun üzerinden vergi ödeyecek. Buğday ithal ediyorsa 200 dolar gözetim fiyatı üzerine yüzde 45 vergi ödeyecek ve buğdayın tonunu 290 dolara getirecek. Bu fiyat şu an cazip değil. Tonu dolar kuruna göre 1050- 1100 liraya geliyor. İç piyasada fiyat bunun altında. Arpa ve mısır için de aynı durum söz konusu. Bu nedenle ithalat vergileri düşürüldü. Limanlarımız hububatla dolacak diye bir korkuya gerek yok.

Fakat, alınan bu karar ithalatçıyı, tüccarı, sanayiciyi çiftçinin karşısında psikolojik olarak güçlendirdi. Fiyatı düşürme fırsatı sağladı. Gümrük vergisi ile tüccar, sanayici veya ithalatçıya, çiftçinin karşısına "bu fiyattan vermezsen ithalat yaparım" silahını verdi. Çiftçi, ya söylenen fiyatı kabul edecek ya da seneye üretimi bırakacak. O zaman da ithalatçıya, spekülatöre alan açılmış olacak.

Bakanlar Kurulu Kararı ile daha önce hububatta Toprak Mahsulleri Ofisi'ne, canlı hayvan ve karkas ette sadece Et ve Süt Kurumu'na verilen ithalat yetkisi şimdi tüm sektöre verilmiş oldu. Bugün ithalat yapmayanlar yarın yapabilirim diyerek bir beklentiye de sokuldu.

Özetle, neresinden bakarsanız bakın alınan kararın zamanlaması, içeriği, uygulama biçimi yanlıştır. Enflasyonun düşürülmesine bir katkısı olmayacaktır. Bu ithalat kararnamesi ile üretime küstürülen çiftçi seneye bu ürünleri ekmezse, hayvancılığı bırakırsa enflasyon bugünkünden daha yüksek olur. Enflasyon ithalatla değil, üretimle kalıcı olarak düşer.