Gümrük müşavirlerinin riskleri ve cezaların etkileri

İthalata, ihracata, transite ve diğer gümrük rejimlerine tabi yüzmilyarlarca dolarlık eşyanın gümrük işlemlerini yapan ve dış ticaret faaliyeti gösteren şirketleri temsil eden gümrük müşavirlerinin bugünkü mevzuat karşısındaki durumları oldukça zor görünüyor.
Üniversite bitirip üç yıl staj yaptıktan sonra girilen sınavda başarı gösterilmesinin akabinde olunan Gümrük Müşavir Yardımcılığı'ndan sonra üç yıl daha çalışıldıktan sonra yine bir sınava giriliyor ve ancak o sınavın başarılması halinde Gümrük Müşaviri olunabiliyor. Üst düzey gümrük yetkilileri de bu hakkı elde edebiliyorlar.
Oda ve birlik olma konusundaki haklı taleplerinin her ne hikmetse karşılanmaması nedeniyle bu güzide meslek mensuplarının sorunlarını gümrük otoritesine iletmekten başka bir çıkış yolları da maalesef bulunmuyor. Bölük pörçük dernek örgütlenmeleri ile köklü çözümlerin üretilmesi zor görünüyor.
Söz konusu örgütlenme olduğu takdirde TÜRMOB çalışma usul ve esaslarının bu meslek mensupları için de aydınlatıcı olacağı anlaşılıyor. Serbest Muhasebeci ve Mali Müşavirler ile Yeminli Mali Müşavirler için öngörülen sistemin Gümrük Müşavir Yardımcıları - Gümrük Müşavirleri ve Yetkilendirilmiş Gümrük Müşavirleri için bir hak olarak görülmemesinin anlamlı bir izahının olmadığını camia sürekli olarak dile getiriyor. Yani, bu işe hükümetlerin mi, el atması gerekiyor? Oda ve birlik mevzuatı konusunda yoğun çalışmalar yapmış biri olarak bu haksızlıkların giderilmesinde çok büyük bir gecikmenin olduğunu söylemem gerekiyor.
Meşakkatli bir çalışmanın yanı sıra müşavirlerin sorumluluklarının fazla olması da işin cabası.
Gümrük mevzuatına göre dolaylı temsil suretiyle vekaletnameye dayalı olarak gümrük idarelerinde iş takip eden müşavirler aynı zamanda beyan eden sıfatıyla beyannameleri imzalıyorlar.
Kuşkusuz, şirket tarafından sunulan belgelere dayanılarak beyan yapılıyor. Ancak, beyana esas olan belgelerin sıhhati hakkında bir araştırma yapma konusunda yetkilendirme yapılmadığı için kişisel bilgi birikimlerine dayanılarak el yordamı ile yol bulunmaya çalışıldığı biliniyor.
Beyan yapma o kadar büyük sorumluluklar getiriyor ki, yapılan yanlışlık konusu suç sayılan bir fiil olursa meslekten men edilmeye kadar iş gidiyor. Adli olarak yargılanma da olabiliyor.
Bunların dışında, meslek mensubunun hayatiyetini sürdürmesi için mali koşullarına da zarar gelebiliyor. Gümrük Kanunu'na dayalı olarak uygulanan usulsüzlük para cezalarında muhatap müşavir oluyor. Temsil edilen yükümlünün usulsüzlüğe iştirakinin bulunması halinde ayrıca yükümlü için de ceza kararı alınması gerekiyor.
Eğer, mesleki hatalar ve yetersizlikler sonucu usulsüzlük cezaları söz konusu olabiliyorsa, bundan adına işlem yapılan yükümlünün de sorumlu tutulması uygulamasının yerinde olmadığı anlaşılıyor.
Bu uygulamaların önemi özellikle gümrük otoritesince merkezde yapılan risk değerlendirmelerinde ortaya çıkabiliyor. Nitekim; riskli eşya/işlem/kişi/şirket belirlemelerinde kullanılan kriterlerden bir kısmının da bu tür usulsüzlük cezalarının olduğunun bilinmesi gerekiyor.
Kuşkusuz risk kriterleri çok fazladır ama en azından şirketler ve meslek mensupları açısından usulsüzlük cezalarının çok sık uygulandığı düşünülürse konunun önemi ortaya çıkmaktadır.
Keza; basitleştirilmiş işlemlerden yararlanmak için onaylanmış kişi statü belgesi almış bulunan şirketlerin de belgelerin korumak için gümrük cezalarına mümkün olduğunca muhatap olmamaları icap ediyor.