Gümrük kontrolünde mavi hat yeşile çaldı

Mavi hat uygulaması 2011 yılında çok önemli değişikliklere konu oldu. Daha önce mavi hat eşyanın ve eşyaya ilişkin belgelerin sonradan kontrol edildiği hat olarak tanımlanıyordu. Şimdi ise belge kontrolü ve muayenenin yapılmadığı hat olarak tanımlanıyor. Yetkilendirilmiş yükümlü sertifikası olanlar ile A ve B sınıfı onaylanmış kişi statü belgesi sahibi yükümlüler bu haktan istifade edebiliyor.

Gümrük idarelerinde beyanın kontrol türü ve kontrolle görevli personel, bilgisayar sistemi (BİLGE) tarafından risk kriterlerine göre belirleniyor. Dört kontrol çeşidi vardır.

· Kırmızı hat; eşyanın muayenesi ile birlikte belge kontrolünün de yapıldığı hattır.

· Sarı hat; muayeneye gerek görülmeksizin eşyaya ait beyanname ve eklerinin doğruluğunun ve birbiriyle uygunluğunun kontrol edildiği hattır.

· Mavi hat; yetkilendirilmiş yükümlü sertifikasına veya A ve B sınıfı onaylanmış kişi statüsüne sahip kişilerin yararlandığı, eşyanın belge kontrolüne veya muayeneye tabi tutulmadığı hattır.

· Yeşil hat; eşyanın belge kontrolüne veya muayeneye tabi tutulmadığı hattır.

Daha önceleri beyanname sistem üzerinde işlem gördükten sonra "ertelenmiş kontrole tabi tutulacak" statüye geliyor ve idarede ertelenmiş kontrolle görevli muayene memurlarınca 5 işgünü içinde belge kontrolüne tabi tutuluyor, gerek görülürse eşya ve ilgili belgeler firmada incelenmek üzere ertelenmiş kontrol prosedürü uygulanıyordu. Şimdi bu durum tamamıyla değiştirilmiş durumda. Yani mavi hattın daha öncesine nazaran yükümlülerin beyanına daha fazla itibar edildiği ve onların lehine bir uygulama olduğu rahatlıkla söylenebilir.

Beyannamenin mavi hatta işlem görmesi ve teslimi

BİLGE sistemi tarafından risk kriterlerine göre yapılacak değerlendirme sonucunda muayene türü mavi hat olarak belirlenen beyannameler için sistem tarafından muayene memuru ataması yapılmıyor.

Türkiye Gümrük Bölgesi'ne getirilen eşyanın bir gümrük rejimine tabi tutulmasına ilişkin tüm belgelerinin tam olması koşuluna bağlanan usul ve düzenlemelere ilişkin gümrük beyannameleri mavi hatta işlem göremiyor.

Laboratuar tahliline tabi tutulacak eşyalardan; TGTC'nin 27 (27.01 ila 27.05 ve 27.16 hariç), 28, 29 uncu fasılları ve 32.08, 34.03 ve 38.11 tarife pozisyonu ile 39.01 ile başlayarak 39.15 dâhil olmak üzere bu tarife pozisyonlarında yer alan eşyanın dökme olarak gelen eşya ile işlenmiş tarım ürünlerinin bileşim tablosundaki yerinin belirlenmesi gereken eşyaya ilişkin gümrük beyannameleri mavi hatta işlem göremiyor.

Ayrıca, yatırım teşvik belgesi kapsamında ithali yapılacak olan eşyaya ilişkin gümrük beyannameleri mavi hatta işlem göremiyor.

Mavi hatta işlem görmüş gümrük beyannamesi kapsamı eşyaya ilişkin olarak tahakkuk eden gümrük vergileri ve sair vergilerin ödenmesi ya da teminata bağlanmasının ardından gümrük işlemleri tamamlanıyor ve söz konusu eşya gümrük idaresince teslim ediliyor.

Gümrük idarelerinin, Gümrük Kanunu'nun 73'üncü maddesi kapsamında eşyanın tesliminden sonra beyanın kontrolünü yapma hakkı ise devam ediyor.

Mavi hat uygulamasının bir takım detayları ve getirdiği sorumluluklar var

Onaylanmış kişi statü belgesi sahibi kişiler için yönetim kurulu üyeleri, sermayesinin yüzde onundan fazlasına sahip gerçek kişiler ile gümrük ve dış ticaret işlemlerinde temsil yetkisini haiz çalışanları hakkında; devletin güvenliğine karşı suçlar, anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine karşı suçlar, devlet sırlarına karşı suçlar ve casusluk, zimmet, irtikâp, rüşvet, güveni kötüye kullanma (emniyeti suistimal), hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, inancı kötüye kullanma, hileli (dolanlı) iflas, yalan tanıklık (yalan yere şahadet), suç uydurma (suç tasnii) ve iftira suçları ile ihaleye fesat karıştırma, edimin ifasına fesat karıştırma, suçtan kaynaklanan mal varlığı değerlerini aklama suçlarından Türk Ceza Kanununa; vergi kaçakçılığı veya vergi kaçakçılığına teşebbüs suçlarından Vergi Usul Kanununa; Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu, 3628 sayılı Kanun ile 1567 sayılı Kanuna muhalefetten başlatılan inceleme ve soruşturma sonucunda suç duyurusunda bulunulduğunun ve buna ilişkin olarak cumhuriyet savcılığı tarafından yürütülmekte olan soruşturma sürecinin veya kovuşturma sürecinin devam ettiğinin öğrenilmesi durumunda; soruşturma veya kovuşturma süreci kovuşturmaya yer olmadığı veya beraat kararı ile kesin olarak lehlerine sonuçlanıncaya kadar statü belgesi sahibinin mavi hat uygulamasından yararlanmasına izin verilmiyor.

Eksik beyan usulüne ilişkin hükümler saklı kalmak kaydıyla, mavi hat uygulamasından yararlanan kişilere, gümrük beyannamesinin tescil tarihinde mevcut olduğu halde, beyannameye eklenmesi gereken belgelerden bir ya da daha fazlası ibraz edilmeden eşyanın teslim edildiğinin anlaşılması ve söz konusu belge/belgelerin ilgili kurum/kuruluşun uygun görmesi üzerine sonradan ibraz edilmesi halinde, ilk iki seferde statü belgesi sahibi uyarılıyor ve hakkında Gümrük Kanunu'nun 241/1. maddesi tatbik edilerek statü belgesinin düzenlendiği gümrük ve muhafaza başmüdürlüğüne derhal bildirimde bulunuluyor.

Bu tür bir ihlalin, statü belgesinin geçerlilik süresi içerisinde, üçüncü kez tekrarı halinde, statü belgesi sahibi hakkında 241/1. maddesi tatbik edilerek ve kişinin mavi hat uygulamasından yararlanma hakkı altı ay süreyle askıya alınıyor.

Bu uygulanmada aynı gün içerisinde tescil edilmiş birden fazla gümrük beyannamesine ilişkin olarak, her bir beyanname için Gümrük Kanunu'nun 241/1. maddesi tatbik ediliyor ve kişi bir kez ihlalde bulunmuş sayılıyor.

Statü belgesinin geçerlilik süresi içerisinde, mavi hat yetkisi askıya alınan statü belgesi sahibi kişilerce, askıya alma süresinin bitimini müteakip, yukarıdaki ihlalin tekrar edilmesi halinde, bu kişilerin mavi hat uygulamasından yararlanma hakları statü belgesinin geçerlilik süresi sonuna kadar geri alınıyor.Statü belgesinin geçerlilik süresinin bitimine bir yıldan az süre kalmış olduğu durumlarda belirlenecek geri alma süresi bir yıla tamamlanıyor. Yani belge yenilenmişse kalan 1 yıllık süre yeni dönemde de geçerli oluyor.

Sonuç

Gümrük işlemlerinde, eşyanın vergilerinin doğru tahsili, dış ticaret politikalarının doğru tatbiki, işlemlerin mevzuata uygun olarak gerçekleştirilmesi bu yöntemlerle kontrol ediliyor. Dış ticaret hacminin 300 milyar doları aştığı, gümrük idarelerinin altyapı ve personel durumu da dikkate alındığında; dış ticarete konu tüm eşyalar fiziken gümrük işlemlerinin tamamlanması aşamasında kontrol edilemiyor. Gümrük Müsteşarlığı yapılan risk analizi sonucunda bazı kontrollerin sadece belge üzerinde, bazılarının ise eşyanın tesliminden sonra yapılması, bazı kontrollerin ise gerçekleştirilmemesi yoluyla hem kendi iş yükünü azaltıyor hem de yükümlülerin zaman ve mali kayıplarını en aza indirmeye çalışıyor. Bu anlamda yükümlülerin de idareye yardımcı olması gerekiyor.