Gübre yasakları tarımda verimi düşürecek

Tarımda bitkisel üretimin temel girdilerinden birisi gübre. Organik, kompost, solucan gübresi üretimi için son yıllarda yoğun çalışmalar yapılıyor. Ancak, dünyada ve Türkiye›- de tarımda tüketilen gübrelerin neredeyse yüzde 99’u kimyevi gübrelerden oluşuyor. Hammadde bakımından yüzde 90’ı aşan oranlarda dışa bağımlı olan Türkiye, kimyevi gübrelere yönelik yasaklar nedeniyle büyük bir krizle karşı karşıya.

Dövizdeki artışa bağlı olarak gübre fiyatları artarken bir yandan da hükümetin uygulamaları ile deyim yerindeyse sektör bir çıkmaza sürükleniyor. Bomba yapımında kullanıldığı için yasaklanan nitratlı gübrelerle ilgili sorun atlatılmadan Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Başbakan Binali Yıldırım ve Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanı Faruk Çelik’in kimyasal gübrelerin yasaklanacağı yönündeki açıklamaları sektörün elini kolunu bağladı. Yasaklarla sektörün karşı karşıya kaldığı darboğazı daha iyi anlamak için gübre sektöründeki genel görünüme bakalım.

Türkiye’de yılda ortalama 5. 5 milyon ton gübre tüketiliyor. 2015 yılı verileri ile gübre üretimi 3 milyon 674 bin ton. İthalat 2 milyon 736 bin ton, ihracat ise 250 bin ton. Üretim, ithalattan daha fazla, fakat gübre üretimde kullanılan hammaddenin yüzde 90’nı ithal. Dolayısıyla dövizdeki her artış doğrudan üretim maliyetlerini artırıyor. Bu da gübrenin fiyatına yansıtılıyor ve çiftçi daha pahalıya gübre almak zorunda kalıyor.

Dünyada hektar başına ortalama 116 kilo gübre kullanılırken bu oran Türkiye’de 90 kilo seviyelerinde. Avrupa Birliği ve diğer gelişmiş ülkelerde ise bu oran 200 kilogramın üzerinde.
Gübre sektörüne yönelik olarak hükümetin aldığı kararlar bu yıla damgasını vurdu.

Hükümet, Şubat ayında gübrede ve hammaddelerinde yüzde 18 olan Katma Değer Vergisi’ni (KDV) önce yüzde 1›e indirdi, sonra da tamamen sıfırladı. Bu sektör açısından olumlu bir adım oldu.

Nitratlı gübreler yasak

Bakanlar Kurulu’nun 26 Haziran 2016 tarihinde aldığı karar ile bomba yapımında kullanıldığı gerekçesiyle nitratlı gübrelerin dağıtımı ve kullanılması yasaklandı. Yaklaşık 400 bin ton nitratlı gübre piyasadan toplatıldı.

Türkiye gübre pazarında nitratlı gübrelerin oranı yüzde 30-35 civarında. Yaygın olarak kullanılan 3 çeşit nitratlı gübre var. Yüzde 33 azot içeren amonyum nitrat, yüzde 26 azot içerikli kalsiyum nitrat ve yüzde 21 içerikli potasyum nitrat.

Nitratlı gübrelerin yasaklanması ile üretimlerini durduran gübre üreticileri, bu gübrelerin teste tabi tutulmasını istedi. Bu testler Temmuz ayı içerisinde Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırmalar Kurumu’nda (TÜ- BİTAK) yapılacaktı. Fakat 15 Temmuz’da darbe girişimi olunca testler yapılamadı. TÜBİTAK’ta birçok uzman görevden uzaklaştırıldı. İstenen testler ancak 3 Kasım›da yapılabildi.

Gübre üreticisi firmalarının temsilcilerinin de yer aldığı testlerde, yüzde 33 azot içerikli amonyum nitrat gübresi teste tabi tutulmadı. Çünkü patladığını üreticiler de kabul ediyor.
Yüzde 26 azot içerikli nitratlı gübreler C4 kullanılarak test edildi ve patladı. Yüzde 21 içerikli potasyum nitratlı gübrelerden ise sadece Toros Gübre’nin ürettiği gübre patlamadı.

Sektörün beklentisi yüzde 21 azot içerikli gübrelere kullanım izni verileceği ve hükümet ikna edilirse yüzde 26 içerikli kalsiyum nitrat gübresine de izin verilebileceği yönünde. İzin verilmezse ne olacak? Üretici gübre kullanamayacak ve bu yıl özellikle buğday, mısır gibi hububat ürünlerinde ciddi verim düşüşü olacak.

Bir grup gazeteci arkadaşımızla Pazartesi günü Türkiye’nin en büyük gübre üreticilerinden biri olan Yıldızlar Holding’e ait İstanbul Gübre Sanayi A. Ş.’nin (İGSAŞ) Kocaeli’ndeki tesislerini gezdik. Yıldızlar Holding Yönetim Kurulu Üyesi Hakkı Yıldız, Yatırım ve İş Geliştirme Müdürü İlkay Ünal, İGSAŞ Genel Müdürü Turan Tok, Pazarlama ve Satış Direktörü Ercan Karasu, Dış Ticaret Müdürü Ayşın Bartum Donat’tan yapılan yatırımlar ve sektörün karşı karşıya kaldığı darboğazla ilgili ayrıntılı bilgiler aldık. Bu bilgileri de yeri geldikçe paylaşacağız.

Kimyevi gübreler yasaklanacak mı?

Gübre sektöründe tek sorun nitratlı gübrelerin yasaklanması değil. Bundan daha da önemli olanı ve sektörü gelecek açısından endişeye düşüren asıl açıklama Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan, Başbakan Binali Yıldırım ile Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanı Faruk Çelik’ten geldi. Bu açıklamalar kimyevi gübre kullanımının tümüyle yasaklanacağı endişesi yarattı. Milli Tarım Politikası’nı çiftçilere açıklarken Cumhurbaşkanı Erdoğan özetle şunları söyledi “ Özellikle topraklarımız noktasında, şu azotlu gübreyle topraklarımızı mahvettik ve topraklarımız suyla buluştuğu zaman ne yazık ki çamur olup, akıp gidiyor. Doğallıktan uzak, tüm hastalıkların temelinde de ne yatıyor? O gübreleme yatıyor. “

Bu reformla birlikte Türkiye’nin doğal gübreye dönmek durumunda olduğunu dile getiren Cumhurbaşkanı Erdoğan, “Doğal gübreye dönerken de yapmamız gereken işlerin başında bana göre hani bu ‘çöp atıkları’ diyoruz ya bunları biz kompost gübreye çevirmek suretiyle gübrelemede rahatlıkla kullanabiliriz ve bunları kullanmak suretiyle de bu kimyevi azotun tehdidinden bütün bu tarımsal gıdalarımızı kurtarabiliriz, bunun üzerinde çalışmamızda büyük fayda var diye düşünüyorum. Şu anda sadece 30 büyükşehir belediyesi bu konularla ilgili adımını atsa, kompost gübre üretimini şu anda hızlandırsa buradan çok büyük nimet elde ederiz ve bunları biz kendimiz üretiriz. “ diye konuştu.

Başbakan Binali Yıldırım ile Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanı Faruk Çelik, kimyevi gübrelerle toprakların çoraklaştığını ve adeta bombardıman edildiğini söylemesi sektörü daha da endişelendirdi. Gübre üreticileri yaşanan sıkıntıları anlatmak ve gerçekleri dile getirmek için bir aydan beri Cumhurbaşkanı Erdoğan’dan randevu almaya çalışıyor. Ancak, henüz olumlu bir yanıt alamadıkları için endişeli bir bekleyiş içindeler.

Özetle, gübre sektöründe yaşanan sıkıntılar, yasaklamalar, sektörü darboğaza sürüklüyor. Yaşanan kriz, çiftçilere henüz tam olarak yansımadı. Ekim ve Kasım ayının kurak geçmesi nedeniyle buğday ekimi gecikti. Buğday üreticisi Ocak’tan itibaren nitratlı gübrelere ihtiyaç duyduğunda asıl kriz o zaman patlayacak. Bu nedenle bir an önce gerekli önlemlerin alınması gerekiyor.