GSYH'deki küçülme son çeyrekte yüzde 5'i aşabilir

Ekonominin son çeyrekte büyüyeceğini artık kimse beklemiyor. Giderek hız kesen büyümeden sonra yılın son çeyreğini küçülmeyle kapatacağımız kesin olmaya kesin de, şimdi bu küçülmede oranın ne olacağı tartışılıyor.

Geçen yılın eylül ayında eskinin orta vadeli programının (OVP) adı yeni ekonomi programı (YEP) olarak değiştirilmiş ve bu program kapsamında 2018 yılı büyüme hızı yüzde 3.8 düzeyinde tahmin edilmişti.

YEP'in açıklandığı tarihte 2018'in ilk iki çeyreğinin büyüme hızı belliydi. Ekonomi ilk çeyrekte yüzde 7.3, ikinci çeyrekte yüzde 5.2 büyümüştü. Oranların daha sonra yüzde 7.2 ve yüzde 5.3 olarak revize edildiğini belirtelim.

Aralık ayına geldik, üçüncü çeyrek büyümesi açıklandı, artık oran yüzde 1.6'ya gerilemişti.
Yüzde 3.8 tabii ki mümkün, ama...

Son çeyreğe ve dolayısıyla 2018'in tümüne ilişkin GSYH gerçekleşmesi yaklaşık iki ay sonra, 11 Mart'ta açıklanacak. Ama son çeyreği geride bıraktık, artık ne olduysa oldu; yalnızca verilerin derlenip toparlanması için süreye ihtiyaç var.

Ekonominin son çeyrekte nasıl seyrettiğini görmek için bazı verilere bakmak yeter. Özellikle de GSYH üstündeki ağırlığı eskisi kadar olmasa da, sanayi üretimine...

GSYH'nin 2018'i YEP'te tahmin edildiği gibi yüzde 3.8 artışla tamamlamış olması teorik yönden elbette mümkün. Eğer ekonomi yılın son çeyreğinde yüzde 1.9 büyümüşse yıllık oran da yüzde 3.8 olacak.

Ne var ki üçüncü çeyrekteki hızı yüzde 1.6'ya düşmüş olan Türkiye ekonomisi son çeyrekte ne olmuştur da yüzde 1.9 büyümüştür? Böyle bir olasılığın neredeyse sıfır olduğunu kabul etmek gerekir.

Eksi yüzde 3-4'ten eksi yüzde 5'e!

“Sanayi üretimi ile GSYH kapsamındaki sanayi sektörünün ve toplam GSYH'nin” çizdiği eğriye, bu veriler arasındaki paralelliğe bakılarak bir ara son çeyrekteki küçülmenin yüzde 3-4 aralığında gelebileceği tahmin ediliyordu.

Son veriler, bu tahminin biraz daha olumsuza dönmesine yol açtı. Biz de daha önce yüzde 3-4 düzeyinde beklediğimizi dile getirdiğimiz son çeyrek küçülmesine ilişkin tahminimizi "en az yüzde 5 küçülme" olarak revize ediyoruz.

Tahminimizdeki bu değişikliğin temel nedeni, biraz önce de belirttik, sanayi üretimindeki hızlı düşüş. TÜİK verilerine göre sanayi üretimi ekim ve kasım ayları toplamında 2017'nin aynı dönemine göre yüzde 5.3 düştü. Aralık ayıyla birlikte son çeyreğe ilişkin gerileme oranının yüzde 5.5-6.0 dolayında oluşacağını tahmin ediyoruz.

Sanayi üretiminin yüzde 6'ya yakın daraldığı bir dönemde çok doğaldır ki GSYH kapsamındaki sanayi sektöründe de benzer düzeyde bir daralma olacaktır. Bu daralma da yine doğal olarak GSYH'yi aşağı çeken bir etki yapacaktır.

Paralellik çok belirgin

2013-2017'yi kapsayan dönemin yıllık ve geçen yılın çeyreklik dönemlerinin "sanayi üretimi- GSYH kapsamındaki sanayi sektörü-toplam GSYH büyümesi" oranlarını grafikte izleyince bu üç büyüklük arasındaki paralellik çok somut biçimde ortaya çıkıyor.

Özellikle 2015, 2016 ve 2017 yıllarının tümü ile geçen yılın çeyreklik dönemlerinde bu durum çok belirgin.

Bu paralellik ne olacak da geçen yılın son çeyreğinde bozulacak? Yok böyle bir olasılık!
Gelin şunu gözünüzde bir canlandırın... 2018'e ilişkin grafikte sanayi üretiminin son çeyrekte (veri ekim-kasım aylarına ait ama son çeyrek de benzer gelecek) nasıl düz bir çizgi çizerek gerilediği görülüyor. GSYH kapsamındaki sanayiye ilişkin çizgiyi ve toplam GSYH değişimini aynı yönde ilerletmeyin de, varsayın ki bu oranlar sıfır olmuş, öyle bir çizgi hayal edin. Bunun nasıl bir sapma olduğunu göreceksiniz. İşte o yüzden diyoruz ya, 2018'in son çeyreğinde de sanayi üretimindeki değişimle uyumlu bir GSYH sanayi sektörü ve toplam GSYH değişimi ortaya çıkacak.

Bu oranlar da öyle görünüyor ki en az eksi yüzde 5 dolayında olacak.

Yıllık yüzde 1.9'a iner

Son çeyrekteki GSYH küçülmesinin yüzde 5 olması halinde 2018 yılının büyümesi yüzde 1.9 olarak gerçekleşecek.

Pek mümkün görünmüyor ama, son çeyrekteki GSYH değişiminin sıfır gelmesi halinde 2018'in tümündeki büyüme yüzde 3.3 olacak.