Gözler Suriyelilerin kayıt altına alınmasında
Geçtiğimiz günlerde Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) 2015 yılı adrese dayalı nüfus kayıt sistemi sonuçlarını açıkladı. Sonuçlara göre Türkiye nüfusu 78 milyon 741 bin 53 kişi. Rakamlara Türkiye’deki Suriyeliler eklenmedi. Resmi rakamlar Türkiye’deki Suriyeli sayısının 2.5 milyona yaklaştığına işaret ediyor. Genel kanı ise Suriyelilerin 3 milyona ulaştığı yönünde. Bu durumda Suriyeliler neredeyse Türkiye nüfusunun yüzde 4’üne ulaşıyor.
Bir süredir Suriyelilerin Türkiye’de yasal zeminde çalışması ve uyum sağlamalarının kolaylaştırılması için çalışmalar yürütülüyor.
Anımsayacağımız gibi “Geçici Koruma Sağlanan Yabancıların Çalışma İzinlerine Dair Yönetmelik” 15 Ocak 2016’da 29594 sayılı Resmi Gazete'de yayınlandı. Türkiye’de istihdam edilecek Suriyelilerin çalışma esasları böylece Bakanlar Kurulu kararıyla belirlenmiş oldu.
Yönetmelik kesin bir ifadeyle “Geçici koruma sağlanan yabancılar, çalışma izni olmaksızın Türkiye'de çalıştırılamayacak” diyor... Özellikle Avrupa’dan gelecek teşvik kredilerinin işvereni Suriyelileri kayıt içinde çalışmaya yönlendireceği düşünülüyor. Henüz çok yeni uygulamaya giren yönetmelikle nasıl bir denetim yapılacağını da önümüzdeki günler ortaya serecek.
52 bin 304 kayıtlı yabancı çalışan var
TC Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın web sitesinde “Yabancıların Çalışma İzinleri” başlığıyla yayınlanan bir rapor şimdiye kadar olan durumu gözler önüne seriyor. Ancak hatırlatmakta fayda var. Raporda belirtilen yabancılar ‘geçici koruma sağlanan yabancılar’ değiller. 2004-2014 yıllarını kapsayan “Yabancıların Çalışma İzinleri” raporuna göre geçen 10 yıl içinde yabancı çalışan sayısı 7’ye katladı. 2004 yılında Türkiye’de kayıtlı yabancı çalışan sayısı 7 bin 302 kişi idi. Suriye’de savaşın çıktığı 2011 yılından bu bu yana tabloda gözle görülür bir artış var. 2010 yılında 14 bin 201 kişi olan yabancı çalışan sayısı 2011’de 17 bin 467’yi 2012’de 32 bin 277’yi 2013’te 45 bin 834’ü 2014’te ise 52 bin 304’ü buluyor. Rapor 2004-2014 yıllarını kapsasa da işaret edilen 2003 verisi de oldukça çarpıcı. 2003 yılında sadece 855 yabancı Türkiye’de kayıtlı olarak çalışıyormuş.
Yabancı kadın çalışan erkek çalışandan fazla
2004’te yabancı çalışanların yüzde 37.5’ini kadın çalışanlar oluştururken, 2014’te bu oran yüzde 59.8 olmuş durumda. Hatırlatmakta fayda var. 2004 yılından savaşın başladığı 2011 yılına kadar Türkiye’de yabancı erkek çalışan fazla iken 2011’de önce durum eşitleniyor, sonraki yıllarda da kadın çalışanların daha fazla olduğu bir tabloya doğru ilerliyor.
Mevcut verilerde Gürcüler birinci Suriyeliler altıncı
Ayrıca raporda ülke ülke yabancı çalışan sayıları da var. 2014 verileri ışığında hazırlanan “Uyruklara ve izin türlerine göre yabancılara verilen izin sayısı” başlıklı tabloda en dikkat çekici nokta en çok “Gürcistanlı” yabancı işçi çalıştırılıyor olması. Gürcistan’dan çalışma izni alanların sayısı 7 bin 680. Gürcistan’ı 4 bin 334 kişi ile Ukrayna takip ediyor. Üçüncü Türkmenistan’dan 2 bin 635, dördüncü Çin’den 2 bin 618, beşinci Rusya’dan 2 bin 562 kişi Türkiye’de çalışırken Suriye ancak bu listede altıncı sırada yer alıyor. Kayıtlı yabancı çalışanlar içinde Suriyelilerin sayısı sadece 2 bin 541.
Ev hizmetlileri de var havayolu taşımacıları da
Peki yabancı çalışanlar en çok hangi sektörlerde çalışıyor... İlk 10 sektöre hızlıca göz atmak gerekirse, raporun 2014 verilerine göre en çok yabancı çalışan sektör “Ev içi çalışan personelin işverenleri olarak hane halklarının faaliyetleri” olarak tanımlanmış. Bu tanımdan da anlayabileceğimiz gibi en çok ev hizmetlileri olarak yabancılar istihdam edilmiş. Bu alanda 14 bin 778 yabancı çalışıyor. Diğer sektörler ve çalışan sayıları ise şöyle: “Konaklama” 7 bin 825 kişi, “Eğitim” 2 bin 435 kişi, “Yaratıcı sanatlar, gösteri sanatları ve eğlence faaliyetleri” 2 bin 294 kişi, “Toptan ticaret” 2 bin 205 kişi, “Bina dışı yapıların inşaatı” 2 bin 42 kişi, “Büro yönetimi, büro destek ve iş destek faaliyetleri” bin 924 kişi, “Perakende ticaret” bin 626 kişi, “Spor faaliyetleri, eğlence ve dinlence faaliyetleri” bin 585 kişi ve “Hava yolu taşımacılığı bin 44 kişi.
Bitlis’te hiç yabancı çalışmıyor
Kent bazında rakamlar ise “geçici koruma sağlanan yabancılar” olarak tanımlanılan Suriyeli göçmenlerin etkisini henüz taşımıyor. Özellikle turizm sektörü istatistiğe damgasını vurmuş. Sıralamanın birincisi 19 bin 957 kişi ile İstanbul. Hemen ardından 11 bin 3 kişi ile Antalya ve 6 bin 712 kişi ile de Ankara geliyor. Suriyelilerin kent nüfusunu aştığı Kilis bu listenin 63’üncü sırasında. Göçten en çok etkilenen kentlerden Hatay 12’nci, Gaziantep 9’uncu, Şanlıurfa 35’inci. Türkiye’de hiç yabancı çalışmayan tek kent ise çalışmaya göre; Bitlis... Muş, Kars ve Gümüşhane’de ise sadece birer yabancı çalışan var. Önümüzdeki dönemde bu tablonun Suriyelerin etkisiyle nasıl değişeceğini hep birlikte göreceğiz.
Suriyelilerin çalışma izinleri için yönetmelik ne diyor?
► Geçici koruma sağlanan yabancılar, çalışma izni olmaksızın Türkiye'de çalıştırılamayacak. Yabancılar, geçici koruma kayıt tarihinden itibaren 6 ay sonra çalışma izni almak için başvuruda bulunabilecek.
► Çalışma izni başvuruları, geçici koruma sağlanan yabancıları çalıştıracak işveren tarafından "e-Devlet" üzerinden yapılacak. Bağımsız çalışma iznine başvurma hakkı olanlar kendi adına başvuruda bulunacak.
► Mevsimlik tarım veya hayvancılık işlerinde çalışacak geçici koruma sağlanan yabancılar, çalışma izninden muaf olacak. Muafiyet başvuruları, il valiliğine yapılacak ve Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına bildirilecek. Bakanlık, bu alanda çalışacak yabancılara ilişkin il ve kota sınırlaması getirebilecek.
► Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na izin başvurusu için sağlık meslek mensuplarının Sağlık Bakanlığı’ndan, eğitim meslek mensuplarının ise Milli Eğitim Bakanlığı ve YÖK Başkanlığı’ndan ön izin alması gerekecek. Ön izin belgesi olmadan yapılan başvurular, değerlendirilmeden işlemden kaldırılacak.
► Çalışma iznine başvurulan iş yerinde çalışan geçici koruma sağlanan yabancı sayısı, o iş yerinde çalışan Türk vatandaşı sayısının yüzde 10'unu geçemeyecek.
► İşveren tarafından, işyerinin kayıtlı bulunduğu Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğünden, çalışma izni başvurusu tarihinden önceki 4 haftalık süre içerisinde yabancının çalıştırılacağı işi yapacak aynı nitelikte Türk vatandaşı bulunamadığının belgelendirildiği başvurularda istihdam kotası uygulanmayabilecek.
► Geçici koruma sağlanan yabancılara asgari ücretin altında ücret ödenemeyecek.
