Göle yoğurt çalmak!

ARKA PLAN / Mehmet Uğur Civelek Geçtiğimiz hafta genelinde piyasalarda yaşanan gelişmeler uzunca bir süre unutulmayacak ve etkisi hissedilecek; fakat yaşananları, beklentileri kendi çıkarları doğrultusunda yönlendirmeye çalışanların söylemi çok kısa ömürlü olacak. Hafta başına göre mali sektörün rahatladığını, gelişmelerin olumlu bir rotaya girdiğini iddia eden ve eksik bilgi ile çelişkileri görmezden gelmeye çalışanlar çok yanılacak ve itibar kaybını hızlandırmaktan başka bir şey yapamıyor olmanın faturasını ödeyecek. Gerçeği görmek için öncelikle bazı sorulara olabildiğince gerçekçi yanıtlar üretmek gerekiyor. Döviz piyasalarında Amerikan Doları; Euro ve Japon Yeni'ne karşı daha haftanın ilk gününde anormal düzeyde değer kaybetti ve daha sonra hızla kayıplarını geri aldı? Altın ve petrol başta olmak üzere emtia fiyatları neden önce yükselip daha sonra aldığından fazlasını geri verdi? Yine sermaye piyasaları panik satışlara sahne olurken daha sonra toparlayabildi? Bu ve benzeri sorulara büyük pozisyon taşıyan oyuncular ve onların durumunu dikkate alarak konuşanların yorumları, beklentileri yönlendirmek için sürekli tekrarlandı. Döviz ve emtia piyasalarındaki aşırı spekülasyon sorunların temel sebepleri arasında idi ve artık durum düzelmeye başlamıştı sermaye piyasalarındaki panik ortadan kalkmış düşüş durmuş, hatta kayıplar kısmen geri alınmıştı; doların güçlenmesi gerekliydi ve bu eğilim geri dönmüştü bundan sonra da devam etme ihtimali yüksekti! Tabii dolar güçlenir ve küresel ekonomi durgunlaşırken emtia fiyatlarının gerilemesi de normaldi. Böyle devam etmesi beklenmeliydi. Küresel ekonominin ihtiyaç duyduğu eğilimler nihayet geri dönmeye başlamıştı! Sıkıntı daha fazla büyümeyecekti. Oyuncular yeniden risk almaya başlayabilirdi fakat yine de ihtiyatlı olmakta yarar vardı... Evet çarşamba günü sonrasında bu söylemi tekrarlayan koroyu defalarca dinlemek zorunda kaldık. Evet döviz ve emtia piyasalarında yaşanan gelişmeler tek kelime ile anormaldi; güven kaybının kronikleşerek büyüdüğü bir ortamda böyle bir gelişmenin olağandışı başka bir gelişme olmadan yaşanması mümkün değildi. Evet ABD'de bir yatırım bankasının batması sonrası Federal Reserve'in de tam desteği ile kurtarılması önemli bir gelişmeydi; bu durumda sermaye piyasalarının panik satış yemesi, doların artan güvensizlik nedeniyle seri bir şekilde değer kaybetmesi ve emtia fiyatlarının yükselmesi, sonuçta olumsuz bir kısır döngüye girilmesi sürpriz değildi. Daha sonra Federal Reserve'in kısa vadeli faiz oranlarını yüzde 0.75 gerileterek yüzde 2.25'e düşürmesi, daha önce teminat olarak kabul etmediği menkulleri yüksek değerden kabul ederek mali sektörü rahatlatması, yarı resmi iki kurumun ipotek senedi piyasasına destek için 200 milyar dolarlık bir limitle harekete geçmesi önemliydi. Sermaye piyasalarındaki paniği dindirebilir, dolar ve emtia fiyatlarındaki yükselişi, sadece kısa bir süre için sınırlayabilirdi. Fakat dolar ve emtia fiyatlarındaki sert gerileme normal değildi; bu sonucun ortaya çıkması için başka olağandışı bir gelişme de yaşanmış olmalıydı!.. Evet pek telaffuz edilmeyen oldukça önemli başka bir gelişme yaşandı. Hedge fonlar doğrudan veya dolaylı olarak pozisyon boşaltmaya zorlandı. Birbirinden farklı bu kurumların pozisyonu aynı idi ve hepsi de bankaların veya mali iştiraklerinin kredili müşterisi idi. Çok büyük miktarda kredili menkul kıymet pozisyonları vardı ve vadeli piyasalar da beklentileri doğrultusunda doları açığa satmış, başta petrol ve altın olmak üzere emtiaları almışlardı. Eğer pozisyon boşaltmak zorunda kalırlar ise hem menkul kıymet ve emtia fiyatlarının serbest düşüşe geçmesi hem de doların seri bir şekilde değerlenmesi olasıydı. Zira çok büyük pozisyon taşıdıkları için kimse bunlara ters işlem yapmak istemez hareketin durulmasını beklerlerdi. Çarşamba ve perşembe günleri başta altın ve petrol olmak üzere emtia fiyatlarının serbest düşüşe geçtiğini gördük fakat sermaye piyasalarında olması gerekenin aksine tanık olduk. Sormak gerekiyor hedge fonlar pozisyon boşaltırken sermaye piyasalarında yaşanması gereken sert düşüş neden gerçekleşmedi? Bu yüksek hacimli menkulleri kimler satın aldı? Vurgulamak gerekiyor söz konusu kurumlar çok büyük miktarda krediyi yüksek kaldıraçlı menkul pozisyonlarını fonlamak için kullanıyordu; eğer likiditeye sıkışır veya sıkıştırılarsa vadeli piyasalardaki pozisyonlarından önce bunları satması beklenirdi. Başka bir deyişle dolar ve emtia fiyatları yüksek düzeyini korurken sermaye piyasalarının hızla gerilemesi hedge fonları pozisyon boşaltırken olabilirdi, fakat tam tersi pek mümkün değildi. Hiçbir şey gösterildiği gibi değil gibiydi ve çelişkiler çok büyüktü! Tüm bunların bir açıklaması var, hedge fonlar pozisyon boşaltmaya zorlandı, menkul kıymetler krediyi kullandıran bankaların pozisyonuna dalgalanma yaratmadan transfer edildi, beklentileri yönlendirmek için de vadeli piyasada dolaylı olarak sıkıştırılarak pozisyon küçültmeye mecbur edildiler. Sonuçta bankaların taşıdığı toplam piyasa riski bir hafta öncesine göre önemli boyutta arttı ve bunu yaparken kendilerine değil Merkez Bankası'ndan gelecek desteğe güvendiler. Bu durum kesinlikle kalıcı olamaz. Merkez Bankası mali sektörü her koşulda destekleyecek ise dolar değer kaybetmeye, emtia fiyatları yükselmeye devam edecek köpüğün büyüğü menkul kıymetlerde olduğu sürece geçen hafta yaşanan manipülasyonun etkisi kalıcı olmayacak. Göle yoğurt çalmaya çalışanlar umduklarını bulamayacaklar...