Global finansal krizin 10. yılında dünya yeni bir krize hazır mı?

Bir önceki yazıda, The Allied Social Science Association’ın (ASSA) geçtiğimiz haftalarda Atlanta’da düzenlenen kongresinde tartışılan, ekonomi dünyasının gelecek gündemini sizlerle paylaşmıştım. Kongrede, “Finansal krizin 10. yıldönümünde yeni bir krize ne kadar hazırız?” sorusunun tartışıldığı oturum, en büyük ilgiyi çekerek kongreye damgasını vurdu. Oturumda, 2008 finansal krizinin kilit isimleri arasında yer alan Ben Bernanke (2006-2014 FED Başkanı), Henry Paulson (2006-2009 ABD Hazine Sekreteri) ve Timothy Geithner (2009-2013 ABD Hazinesi Sekreteri) kriz anında ve geçen 10 yılda nelerin doğru, nelerin yanlış yapıldığı ve olası bir krize ne kadar hazırız konularını Wall Street Journal’ın deneyimli gazetecisi Greg Ip’ın soruları ile ile gündeme taşıdılar.

Bernanke, Paulson ve Geithner’den finansal krizle ilgili önemli uyarılar

Finansal krizin 10. yıldönümü özel oturumunda panelist olarak yer alan Bernanke, Paulson ve Geithner, `korkutucu bir krizdi` ifadesiyle 2008 finansal krizinden çıkarılan derslerin unutulması konusundaki endişelerini dile getirdiler. İnsanların derslere odaklanmasının önemini vurgulayan Paulson, finansal kriz hakkında hatırlamaları gereken her şeyi hatırladıklarından emin olmadıklarını da açıkça belirtti. Paulson `çok kötü durumdaydık; bankacılık kesimine verilen destek konusunda çok eleştirildik; politik olarak popüler olmama durumunun farkındaydaydık` ifadeleriyle o günlerin kısa özetini yapmış oldu.

Dodd-Frank Yasası’nın gevşetilmesi ABD ekonomisi için büyük bir tehlike

Finansal krizden sonra, ABD finansal sistemini daha istikrarlı hale getirmek, yasal düzenleme boşluklarını sıkılaştırmak, başka bir krizden kaçınmak için tasarlanan ve 2010 yılında hayata geçirilen Dodd-Frank Yasası, Başkan Trump’ın yönetimi tarafından oldukça esnetildi. Yasa, varlıkları 50 milyar doların üzerinde olan bankaların sistematik olarak önemli kabul edilmesini zorunlu kılarak, daha sıkı kısıtlamaları da beraberinde getirmişti. Mart ayında, meclis bu alt limitin borç vermeyi sınırlamasından şikayet ederek bu limiti 250 milyar dolara çıkarma yönünde oy verdi. Ancak Paulson, Geithner ve Bernanke, bu yasanın gevşetilmesinin yanı sıra 2028’de 33 trilyon dolara ulaşması öngörülen yükselen bütçe açığı ve ‘işlevsel olmayan’ bir siyasi sistemle ekonominin tehlikeye atılacağı ve yeni bir finansal krizin de kaçınılmaz olacağı konusunda çok ciddi uyarılarda bulundu.

Finansal istikrar önemli

Bernanke, piyasanın belirsizliği absorbe ettiğini ve riskin sürekli büyüdüğünü görememenin büyük sürpriz olduğunu ifade ederek bir nevi günah çıkardı. Akademik çalışmaları referans vererek konuşan Bernanke’nin deneyimli gazetecinin ‘ekonomistler için ilginç ve önemli araştırma alanları neler olmalı?’ sorusuna tek bir yanıtı vardı. Finansal istikrar konusunda daha çok araştırma yapılmasının gerekliliği... Bernanke bu konuyu günümüzün en önemli ekonomik meselesi olarak görüyor.

Alınan en önemli ders: ‘Savunmanızın sağlam olduğundan emin olun!’

Büyük krizler sonrası kurulan koruma mekanizmalarının aşılmasına izin verilmesiyle finansal sistemin çok kırılgan ve savunmasız hale geldiğini vurgulayan Geithner ise, bu krizden alınması gereken en önemli ders olarak ‘savunmanızın sağlam olduğundan emin olun’ mesajını paylaştı. Ayrıca, ABD ekonomisinin aynı güç ve yaratıcılığı diğer zorlu görevlere yönlendirilmesi gerektiğini belirtti. Krizin içinde ve yönetiminden sorumlu olanların krizden çıkarttığı dersleri burada kısaca özetlemek gerekrise:

- Sorunların kökeni önemli ve yolun başındayken müdahale edebilmeli.
- Kriz ortaya çıktıysa nasıl baş edileceği konusunda hazır ve reaktif olunmalı.
- Düşünmeden, panikle alınan kararlar daha büyük sorunlara yol açıyor.
- En önemli ders, bu tür büyük krizlerin tekrarlanmaması için gerekli önlemlerin alınması, güçlü bir bağışıklık sitemi ve savunma mekanizmasının geliştirilmesi şart.