Gıdada dijitalleşme, şeffaflık ve adil rekabet

Tarımda dijitalleşme dediğimizde genellik­le tarımsal üretimde dijital araçların kul­lanılması anlaşılıyor. Oysaki kamuoyu ve piya­salar açısından şeffaflaşmanın önemi büyük­tür ve dijitalleşme bu anlamda önemli fırsatlar sunar.

Geçen haftaki yazımızda bahsettiğimiz, TÜ­BİTAK tarafından geliştirilen Market Fiyatı platformuna tüketicinin gösterdiği ilgi ve afişe edilen fahiş fiyatlar, nihayetinde haksız reka­betin önünde geçerek tam rekabetin oluşumu­na büyük katkı sağlıyor.

Bunun ardından bir başka önemli uygulama olan Haksız Fiyat Artışı Bildirimi mobil uygu­lamasına yeni özellikler eklendiği haberi gel­di. Ticaret Bakanlığı’nın geliştirdiği bu uygula­ma ile tüketicileri mağdur eden fahiş fiyatların önlenmesi ve piyasada herkes için açıklığın ve şeffaflığın sağlanması hedefleniyor.

Aslında Market Fiyatı uygulaması fiyatlar konusunda aydınlatırken, Haksız Fiyat Artı­şı Bildirimi uygulaması, kullanıcı dostu bir ta­sarımla, vatandaşın ilgili mercilere şikayeti­ni anında ve kolaylıkla yapabilmesini sağlıyor. Dolayısıyla haksız fiyatlar karşısında sadece söylenmek yerine, onun düzeltilmesi yolunda eyleme geçilmiş oluyor.

Uygulamada, şikâyet hakkında beş adete ka­dar fotoğraf yüklenebilmesi, konum ve açık­lama girilebilmesi mümkün. Eskiden adliye önünde arzuhalcilere dilekçe yazdırmak ve il­gili mercilere elden teslim etmek gibi uzun ve zahmetli süreçlerin yerini, bu uygulama saye­sinde, birkaç dakikada tamamlanan bir evreye geçilmiş durumda.

İki uygulama güç birliği yapamaz mı?

Okurlarım bilirler, bu tür konularda genel­likle yapıcı eleştirilerde bulunmaya ve “Peki ne?” sorusuna cevap olarak bazı önerilerde bu­lunmaya çalışırım.

Önceki yazılarımda, birçok kez Market Fi­yatı uygulaması türünde bir çalışmanın bir an önce yapılması için Ticaret Bakanlığı’nın iki yıl kadar önce yayımladığı bir veri paylaşımı yönetmeliğinden bahsetmiştim. Tüm amacı­mız, dijitalleşme ile şeffaflığın sağlanması, tü­keticinin mağdur olmaması ve gıda enflasyo­nunun aşağı çekilmesiydi.

Bu aşamada, bu iki uygulamanın birbirini desteklemesi gereken birçok yönünün olduğu­nu düşünüyorum. Örneğin, basında çıkan bir­çok haberde, aynı bölgedeki bazı ürünlerde iki katına varan fiyat farklılıkları manşetlere ta­şınmıştı.

Şimdi, bu tür bariz fiyat farklılıklarının uy­gulama ile filtrelenerek, ilgili mercilere doğru­dan şikâyet olarak bildirilmesi, daha hızlı sonuç alınmasını ve hata yapan veya kasıtlı olan fir­maların daha özenli olmalarını sağlayamaz mı?

Aslında her iki uygulama, bunların verita­banları ve işletimi Ticaret Bakanlığı’nın kont­rolünde olmalı. İşte o zaman bu önerim, faz­la bürokratik işlemleri gerektirmeden süratle gerçekleştirilebilir.

Tarım ve Orman Bakanlığı şeffaflaştıkça hedef oluyor

Tarım ve Orman Bakanlığı’nın geçen yıl uy­gulamaya koyduğu Güvenilir Gıda platformu da bu anlamda şeffaflaşmaya ve dolayısıyla haksız rekabeti önlemeye hizmet eden ve hala açıkladığı her listeyle kamuoyunda ses getiren örnek bir çalışma.

Bu tür çalışmaların riskli yönü, kötünün afi­şe olmasıyla, her şeyin kötüye gittiği yönünde bir algının oluşması. Yanlışın görünür olması önemli ancak kamuoyu algısını da iyi yönete­bilmek gerekiyor. Örneğin ifşa edilen firmalar konusunda, yapılan yorumlara baktığımızda, sanki bu firmalarla ilgili yetkililer hiçbir işlem yapmıyor ve kamuoyuna havale ediyor gibi bir algı da oluşabiliyor. Aslında listede yer alan her bir işletme için para cezalarından işyeri kapat­maya, savcılığa suç duyurusuna kadar çeşitli işlemler yapılıyor. Belki bu konuda kamuoyu sık sık aydınlatılmalı.

Yanlışın görünür olmasının riski, siyasetçi­ler ve bürokratlar açısından çok büyük. Bu tür uygulamaları yapmadığınızda, pisliklerin halı­nın altına süpürülmesi misali, ortalık daha te­miz görünür ve fazla eleştiri de almazsınız.

Bu açıdan, dijitalleşerek bu şeffaflığa ve tam rekabet ortamının oluşumuna katkıda bulu­nan, Tarım ve Orman, Sanayi ve Teknoloji ve Ticaret Bakanlıklarımızı kutluyorum.