Gıda iyi geldi mi, enflasyonda sırtımız da yere gelmiyor!

TÜFE değişimi eylülde de ağustosta olduğu gibi tahminlerden iyi geldi. Tüketici fiyatları eylülde yalnızca yüzde 0.18 arttı. Geçen yılki artışın yüzde 0.89 olduğunu hatırlatalım. Ağustos sonunda yüzde 8.05 düzeyinde bulunan yıllık oran da eylül sonunda yüzde 7.28'e indi.

Tüketici fiyatlarına ne oldu, iki aydır tahminlerden iyi oranlar gelmesinin nedeni ne? Detaya bakınca hemen bulabiliyoruz bu sorunun yanıtını. Gıda ve alkolsüz içecekler grubundaki fiyat düşüşü.

Gıda ve alkolsüz içecekler grubunda fiyatlar ağustos ayında 1.92 gerilemişti. Gerileme, hız kesmekle birlikte eylülde de sürdü. Gıda maddelerinin fiyatı, eylül ayında da yüzde 0.70 oranında düştü.

Yeni seri TÜFE, 2003 yılı baz alınarak hesaplanıyor. Yani elimizde 2004 yılından bu yana olan dönemin yıllık rakamları var. Eylül ayları itibariyle gıdada ortaya çıkan yıllık artışlara bakıyoruz; yani 2004-2016 dönemini kapsayan 13 yılın oranlarına... Eylül itibariyle gıda maddeleri grubunda fiyat artışının en düşük gerçekleştiği yıl, yüzde 2.23 ile 2011. Bu 13 yıl içinde gıda maddelerinin ikinci en düşük artışı gösterdiği yıl ise, tabii ki eylül itibariyle, 2016. Bu yılın eylülünde ortaya çıkan artış yüzde 4.16 düzeyine inmiş durumda.

Gıda maddeleri grubunun TÜFE'deki ağırlığı, yıldan yıla değişmekle birlikte, yaklaşık dörtte bir düzeyinde. Bu ağırlık, 2016 yılı için yüzde 23.68. Dolayısıyla gıdadaki değişimin yönü, genel TÜFE artışı üstünde önemli bir belirleyici.

Gıda sayesinde tahminler değişiyor

Yıllık TÜFE artışı eylül itibariyle yüzde 7.28 düzeyine inmiş durumda ve bu orana gıdadan gelen etki yalnızca 0.99 puan. Bu, son yıllarda görülmedik ölçüde düşük bir etki.

Gıda ve alkolsüz içecekler grubunda fiyatların son iki aydır geriliyor olması bir soluklanma olanağı yarattı ve bir ara yüzde 9'a doğru yol almakta olan TÜFE'de tahminler değişmeye başladı. Hatırlanacaktır biz de gidişin yüzde 9'a doğru olduğunu belirtmiştik, yani tahminini değiştiren yalnızca başkaları değil. Biz de şu koşullarda yüzde 9 riskinin önemli ölçüde azaldığını belirtmek durumundayız. Gerçi bu risk tümüyle ortadan kalkmıştır da denilemez, ama azaldığı bir gerçek.

Yıllık hedef ve aynı zamanda Merkez Bankası'nın tahmini olan yüzde 7.50'ye ulaşmak mevcut tabloda yine de pek kolay değil. Gerçi yüzde 7.50 öngörüp yüzde 8 dolayında bir gerçekleşme sağlamak da Türkiye için başarı sayılabilecek bir durum. Çünkü biliyoruz ki, genellikle öngördüğümüzün çok daha üstünde gerçekleşmelerle karşı karşı kalıyoruz.

Geçmiş yıl eğilimlerine bakılarak yapılan tahminler, yüzde 8 dolayında bir gerçekleşmenin makul olacağına işaret ediyor. Daha önce 2016 için yüzde 8.50'nin altında kalmanın başarı sayılması gerektiğini vurgulamıştık; eylüldeki gerçekleşmeden sonra yarım puanlık bir iyileştirmeyle başarı sayılabilecek çizgiyi yüzde 8'in altı olarak revize etmek gerektiğini düşünüyoruz.

Gıda Komitesi'nin rolü

Bu köşede 28 Temmuz'da enflasyonda umudun Gıda Komitesi'ne bağlandığından söz etmiş ve bu Komite'nin başarısının enflasyonla mücadeleye büyük katkı vereceğinin altını çizmiştik.

Merkez Bankası'nın bu yıla ilişkin gıda enflasyonu tahmini yüzde 8 düzeyinde. Dün açıklanan verilere göre, gıdada dokuz aylık artış yüzde 1.10, yıllık artış da daha önce belirttik, yüzde 4.16. Öyle görünüyor ki, gıdada yıl sonuna geldiğimizde Merkez Bankası'nın tahmin ettiği yüzde 8'in altında bir oran göreceğiz. En azından şimdiki gidiş o yönde.

Peki gıdadaki artışın böylesine düşük gerçekleşmesinde Gıda Komitesi'nin bir rolü oldu mu? Pek sanmıyoruz. Komite'nin yapısı değiştirildi, bunun etkisini öyle bugünden yarına görmek de pek mümkün değil. Bu etkiyi görmek için, görebilirsek eğer, bir süre beklememiz gerekecek. Ve öyle anlaşılıyor ki, bu etki ancak önümüzdeki yıl görülebilecek. Ne var ki, eğer gıda maddelerinin fiyatı bu yıl çok az artarsa, baz etkisi yüzünden gelecek yıl çok da olumlu bir gelişme ortaya çıkmayabilir, bu da bir gerçek.

Ya piyasayı genişletici kararlar?

İster Gıda Komitesi etki yapmış olsun, ister başka önlemler işe yaramış... Enflasyon hız kesiyor... İyi, güzel... Ama diğer yandan da enflasyonun yeniden hızlanmasına yol açabilecek adımlar atıyoruz. Piyasayı canlandırmaya dönük önlemlerden söz ediyoruz. Gerçi kredi kartlarındaki taksit artırımı market alışverişlerini, yani gıda maddelerini kapsamıyor. Ama sonuçta atılan adım, yine de bir genişleme etkisi doğuracak. Bu kez gıdadan değil belki ama diğer alanlardan kaynaklanan bir artış görebileceğiz.

Enflasyonda yılsonu için yüzde 8 dolayında bir orana doğru gidiyoruz. Ama işte alınan son önlemlerin etkisiyle daha yukarıda bir oran görme olasılığı da hiç yok sayılmaz.