Gıda fiyatları dünyada aşağı Türkiye’de yukarı
FAO’nun Şubat’ta yüzde 0,6 gerileyen Gıda Fiyat Endeksi’nde kesintisiz gerileme süreci 11 aya ulaştı; pandemi sonrası çıktığı en yüksek düzey olan Mart 2022’ye göre toplam düşüş yüzde 18,7’yi buldu.
Covid 19 pandemisinin etkisiyle 2021’in son çeyreğinden itibaren yükselen ve daha sonra Rusya-Ukrayna savaşıyla ivmelenen gıda fiyatlarında Türkiye, yaklaşık son bir yıllık dönemde dünya ile tamamen ayrıştı.
Sevk ve tedarik sıkıntılarının büyük oranda ortadan kalkmasıyla gıda fiyatları dünya genelinde zirveden dönüp son 11 aydır sürekli gerilerken, Türkiye’de ise 30 aydır kesintisiz artış süreci devam ediyor. Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO), uluslararası gıda emtia fiyatlarının göstergesi niteliğindeki Gıda Fiyat Endeksi’nin Şubat ayı sonuçlarını açıkladı.
FAO Gıda Fiyat Endeksi, Şubat’ta ortalama 129,8 puan oldu ve Ocak ayına göre yüzde 0,6'lık bir düşüş kaydetti. Dünyada yaygın olarak ticareti yapılan gıda emtialarının uluslararası fiyatlarındaki aylık değişimleri izleyen Endekste kesintisiz gerileme süreci Şubat ile birlikte 11’inci aya ulaştı. Endekste, pandemi sonrası 159,7 ile en yüksek düzeye ulaştığı Mart 2022'deki düzeyine göre toplam gerileme yüzde 18,7’ye ulaştı, Şubat 2022-Şubat 2023’ü kapsayan bir yıllık dönemdeki düşüş ise yüzde 8,1 oldu.
Şubat ayında, şeker fiyatlarındaki keskin artışı bitkisel yağlar ve süt ürünlerindeki düşüşler dengeledi. FAO Şeker Fiyat Endeksi, büyük ölçüde Hindistan'daki 2022/23 üretim tahminindeki aşağı yönlü revizyona bağlı olarak aylık yüzde 6,9 artışla altı yılın en yüksek düzeyine yükseldi. Brezilya'da petrol fiyatları ve etanol fiyatları ise şeker fiyatları üzerindeki yukarı yönlü baskıyı sınırladı. FAO Tahıl Fiyat Endeksi, Ocak ayına göre neredeyse hiç değişmedi.
Uluslararası buğday fiyatları, ABD’deki kurak iklimle ilgili kaygılar ve Avustralya'dan gelen tedariklere yönelik güçlü talebe büyük ölçüde ihracatçılar arasındaki güçlü rekabet tarafından karşılık verildiği için, düşük bir artış kaydetti.
Uluslararası pirinç fiyatları, para birimleri de ABD doları karşısında değer kaybeden çoğu büyük Asya ihracatçısındaki ticaret faaliyetlerindeki yavaşlama nedeniyle yüzde 1,0 geriledi. FAO Bitkisel Yağ Fiyat Endeksi, dünya hurma, soya, ayçiçeği ve kolza yağı fiyatlarının düşmesiyle yüzde 3,2 düştü. FAO Süt Ürünleri Fiyat Endeksi yüzde 2,7 geriledi ve en sert düşüşü tereyağı ve yağsız süt tozu uluslararası kotasyonları kaydetti.
FAO Et Fiyat Endeksi de Ocak ayına göre neredeyse değişmedi. Dünya kümes hayvanı fiyatları, birçok önde gelen üretici ülkedeki kuş etkisinin salgınlarına rağmen, ihracat arzının bol olması nedeniyle düşmeye devam ederken, uluslararası domuz eti fiyatları, çoğunlukla Avrupa'daki daha sıkı ihracat imkanlarına ilişkin endişeler nedeniyle yükseldi.
Türkiye’de durum tersine
Dünyadaki trendin tersine Türkiye’de ise gıda fiyatları yükselmeye devam ediyor. TÜİK’in açıkladığı Şubat ayı enflasyon gerçekleşmelerine göre tüketici fiyat endeksi (TÜFE) kapsamında yüzde 7,4’le en fazla fiyat artışı yaşanan ana harcama grubunu oluşturdu. Gıda fiyatlarında bu yılın ilk iki ayındaki artış yüzde 10 olurken son bir yıldaki artış yüzde 69,3’e ulaştı.
Olumsuz koşulların büyük oranda aşılması ile dünya gıda fiyatlarının zirveden döndüğü Mart 2022’den bu yana Türkiye’de gıda fiyatlarında yaşanan kümülatif artışın ise yüzde 61,7 olduğu dikkati çekti. Eylül 2020’den bu yana her ay artan gıda fiyatlarında kesintisiz artış süreci Şubat 2022 itibariyle 30 aya ulaştı.
Dünyada gıda güvenliği ne durumda?
Bu arada FAO, 2023'te dünya buğday üretimi için ön tahminini yayınladı. 2023 Tahıl Arz ve Talep Özetinde FAO, 784 milyon tonluk bir küresel üretim öngörüsünde bulundu. Çiftçilerin yüksek tahıl fiyatlarının etkisiyle ekim alanlarını artırması nedeniyle özellikle Kuzey Amerika'da yüksek üretim artışı bekleniyor.
Güney yarımküre ülkelerinde, 2023 yılında iri taneli mahsuller için yapılan üretim tahminleri yüksek düzeylere işaret ediyor. Brezilya'daki toplam mısır ekimlerinin rekor seviyeye ulaşacağı öngörülüyor. 2022/2023 sezonunda küresel tahıl tüketiminde yüzde 0,6'lık bir düşüş öngörülüyor.
FAO, 2023'te sona eren küresel tahıl stoklarının açılış seviyelerinden yüzde 1,2 düşerek 844 milyon tona düşeceğini tahmin ediyor, iri taneli tahıl ve daha az ölçüde pirinç stoklarındaki düşüşlerin, buğday stoklarında beklenen artıştan daha ağır basacağı öngörülüyor. Dünya tahıl ticaretinin yüzde 1,8 daralarak 473 milyon tona gerileyeceği tahmin ediliyor. Kuraklık, bölgesel savaş ve yüksek fiyatlar ile birlikte makroekonomik sorunların birçok ülkede gıda güvensizliği riskini büyüttüğü belirtiliyor.